حضور زنان در دنیاى مجازى اینترنت

حضور زنان در دنیاى مجازى اینترنت
ما هر روز شاهد کارکردهاى مختلف این رسانه و افزایش تعداد کاربران اینترنتى هستیم که بخش قابل ملاحظه اى از آنان زنان هستند. ظهور هر رسانه سبب ساز تعداد زنان کاربر اینترنت در همه جاى دنیا و از جمله ایران در مقایسه با کاربران مرد کمتر است جنسیت بر نوع و میزان استفاده از اینترنت تأثیرگذار است. زنان شاغل بیشترین استفاده کننده از اینترنت محسوب مى شوند. به طور کلى کاربران زن اینترنت را قشر شاغل، تحصیل کرده و جوان تشکیل مى دهد.
تغییراتى در خواسته ها و نیازهاى جامعه است رشد روزافزون شبکه جهانى اطلاعات و امکان دسترسى آسان و سریع به این شبکه، سطح دانایى افراد، اندیشه انسان ها و شیوه هاى انجام امور فرهنگى و اقتصادى را متحول کرده است. این در حالى است که هم اکنون زنان در کشورهاى در حال توسعه و دیگر کشورها آن گونه که باید از این فرصت استفاده نمى کنند. شاید به همین دلیل است که، فرصت یابى و آسیب شناسى چگونگى ارتباط زن و اینترنت به یک اندازه داراى اهمیت است.
شناخت دقیق فرصت ها و برنامه ریزى براى استفاده بهینه از آنها در راستاى ارتقاء سطح دانش، افزایش شیوه هاى ارتباطى، شناخت فرصت هاى کارى و کالبد شکافى علمى محدویت هاى ناشى از نابرابرى بهره گیرى زنان از اینترنت در مقایسه با مردان، از مهم ترین اقداماتى است که باید در قالب یک برنامه ریزى دقیق دنبال شود.
تعداد زنان کاربر اینترنت در همه جاى دنیا و از جمله ایران در مقایسه با کاربران مرد کمتر است جنسیت بر نوع و میزان استفاده از اینترنت تأثیرگذار است. شیوه استفاده از اینترنت در میان زنان و مردان نیز داراى تفاوت است، این بدین معناست که زنان دریافت و ارسال پست الکترونیکى، خرید کالا و سرگرمى را بیش از مردان ترجیح داده و در مقابل مردان از اینترنت به منظور جستجوى اطلاعات و دریافت خبر استفاده مى کنند. با توجه به اینکه اینترنت یک پدیده جهانى است جایگاه و نقش زن در اینترنت چگونه تعریف شده است. زنان مى توانند به عنوان تولیدکننده یا فرستنده پیام باشند، از طرف دیگر زن مى تواند به عنوان موضوع پیام باشد، بنابراین تولیدکننده اطلاعات خودش را براى سلیقه زن تدارک مى بیند و مطابق با جذابیت هایى که براى زنان وجود دارد، طراحى و کار مى کند، از جمله به موضوعاتى مثل خانه دارى، بچه دارى، مُد، آرایش و لباس مى پردازد.
زنان در استفاده از اینترنت به چهار طریق عمل مى کنند. دختران جوان، دریافت و پست الکترونیکى، خرید کالا و سرگرمى را بیش از پسران ترجیح مى دهند. گروهى دیگر از زنان از طریق وبلاگ نویسى، به دنیاى مجازى وارد مى شوند. در سال هاى اخیر، افزایش وبلاگ نویسى در میان زنان، نشانگر میل روزافزون در استفاده از اینترنت به عنوان زبانى گویا براى دردها، نقطه نظرها و حرف هایشان است. گروهى دیگر از زنان نیز، در طراحى وب فعالیت مى کنند که تعداد کمى از کاربران را تشکیل مى دهند. اما گروه چهارم از زنان نیز از اینترنت به منظور تجارت استفاده مى کنند و یا در شرایطى دست به کارآفرینى مى زنند.
متأسفانه حجم بالایى از تبلیغات، تبلیغات پورنوگرافى و ضد اخلاقى است که استفاده ابزارى از زنان در این سایت ها، باعث کسب درآمدهاى نجومى مى شود اینترنت جایگاه محیط هاى کینه توزانه و ناامن است و در بیشتر این محیط ها، زنان به گونه ویژه، آسیب پذیر مى شوند.
مسؤولانه استفاده کردن بدین معنى نیز هست که مطمئن شویم کودکان ما نیز از این تکنولوژى به روشى سالم استفاده نمایند، وقتى که بر روى اینترنت صرف مى کند، منطقى باشد و بر روى آن کنترل وجود داشته باشد تا اینکه جهت تاریک این استفاده، آنها را قربانى نکند. استفاده کننده از اینترنت محسوب مى شوند. به طور کلى کاربران زن اینترنت را قشر شاغل، تحصیل کرده و جوان تشکیل مى دهد.
جهانى که براى زنان دوستانه نیست
یکى از اساسى ترین منابع درآمد از طریق اینترنت در جهان بخصوص در کشورهاى غربى، تبلیغات است. با بیشتر شدن بازدیدکنندگان سایت هاى اینترنتى، تلاش براى جذب مخاطب و بالا بردن به اصطلاح «hitrate» صاحبان سایت ها را به هزینه هاى سرسام آورى براى تبلیغات بیشتر سوق مى دهد. متأسفانه حجم بالایى از تبلیغات، تبلیغات پورنوگرافى و ضد اخلاقى است که استفاده ابزارى از زنان در این سایت ها، باعث کسب درآمدهاى نجومى مى شود اینترنت جایگاه محیط هاى کینه توزانه و ناامن است و در بیشتر این محیط ها، زنان به گونه ویژه، آسیب پذیر مى شوند.
نوع دیگرى استفاده از زنان در اینترنت، استثمار جنسى و آزار و اذیت جسمى است. در این پدیده مسائلى چون استفاده از زنان براى هرزه نگارى، «ان ـ لاین» تا قاچاق زنان را در بر مى گیرد. قاچاق زنان و استثمار جنسى زنان در گذشته هم وجود داشته است. ولى اینترنت این فعالیت هاى غیر قانونى را آسان تر کرده است. مهاجمان و مزاحمین اینترنتى همچنین از فضاهاى اینترنتى متعدد استفاده مى کنند تا زنان را مورد آزار و اذیت و مزاحمت هاى جسمى قرار دهند و این آزارها از توهین جنسى تا استفاده صنعت جنسى از تکنیک هاى تحمیلى براى قرار دادن تصاویر هرزه نگارى، صرف نظر از سن یا جنسیت مصرف کننده، در صفحه کامپیوتر وى، را در بر مى گیرد.
امروزه اینترنت به گونه جدیدى از جرم یعنى آزار مجازى در جوامع دامن زده است که به اشکال مختلف وجود دارد. آزار مجازى را مى توان، مشکلى جدى در دنیاى امروز برشمرد. این تعارضات بسترهاى مخاطره آمیزى را بخصوص براى زنان در اینترنت به بار مى آورد که اطمینان آنان را از برقرارى ارتباطات مؤثر و سالم سلب مى کند و همین سلب اطمینان در کنار عوامل دیگر یکى از دلایل استفاده کمتر زنان از اینترنت است.
خانواده و چالش رفتارهاى اینترنتى
اینترنت یک نیروى مثبت باقى خواهد ماند به شرطى که مردم این تکنولوژى جدید را مسؤولانه مورد استفاده قرار دهند. استفاده مسؤولانه بدین معنى است که کاربر اجازه ندهد که وقت و انرژى او به جاى صرف شدن در جنبه هاى مهم زندگى نظیر خانواده، ازدواج و یا ارتباطات دیگر، بهداشت، شغل و تحصیلات صرف دنیاى اینترنت شود. مسؤولانه استفاده کردن بدین معنى نیز هست که مطمئن شویم کودکان ما نیز از این تکنولوژى به روشى سالم استفاده نمایند، وقتى که بر روى اینترنت صرف مى کند، منطقى باشد و بر روى آن کنترل وجود داشته باشد تا اینکه جهت تاریک این استفاده، آنها را قربانى نکند.
اینترنت به خودى خود ابزارى بى طرف است که در ابتدا براى تسهیل تحقیقات در نهادهاى علمى و نظامى مورد استفاده قرار مى گرفت، اما اینکه اکنون مردم از آن چگونه استفاده مى کنند و چگونه سلامت روانى جامعه را تحت تأثیر قرار داده است مشکل اساسى و جدى براى مردم ایجاد کرده است. اعتیاد به اینترنت یا وابستگى رفتارى به اینترنت، صرف نظر از اینکه آن را بیمارى یا آسیب روانى یا معضل اجتماعى بدانیم،
اعتیاد به اینترنت یا وابستگى رفتارى به اینترنت، صرف نظر از اینکه آن را بیمارى یا آسیب روانى یا معضل اجتماعى بدانیم، پدیده اى است مزمن، فراگیر و عودکننده که با صدمات جسمانى، مالى، خانوادگى، اجتماعى و روانى همراه است. شخص وابسته متعاقب وابستگى به آن دچار افت جدى در کارکردهاى فردى و اجتماعى مى گردد. فریبندگى اینترنتى در محیط خانواده باعث از هم گسیختگى ازدواج، روابط زناشویى و روابط والدین فرزندى گردیده است. افراد وابسته به اینترنت وقت کمترى از زندگى شان را به مردم اختصاص مى دهند و در عوض بیشتر اوقات شان را در انزوا وقف کامپیوتر مى کنند. اینترنت نقش گفتگو را کم رنگ تر کرده است و زنگ خطر جدى را براى ارتباطات انسانى به صدا در آورده است استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعى مرتبط است. همچنین اینترنت مفرى است براى کسانى که از مشکلات روان رنج مى برند و دچار تشویش، افسردگى و عدم اعتماد به نفس هستند. تکیه بیش از حد به استفاده از اینترنت، منشأ ایجاد اختلالاتى نظیر اعتیاد اینترنتى، افزایش اضطراب، منفى کارى، پنهان کارى، اختلال در فعالیت هاى زندگى، جدایى از جامعه، طلاق، شکست هاى تحصیلى و مشکلات مالى، مى شود. استفاده آسیب زا از اینترنت اغلب به نوعى زندگى اینترنتى منجر مى شود که ممکن است فرد را به صورت کامل از زندگى واقعى و روابط فردى واقعى منزوى سازد و حتى در مقابل مشاهده ورود عوامل مخل جهان واقعى به جهان اینترنتى جبهه گیرى شود. در بسیارى از محیط هاى اینترنتى، برخى از کاربران خودشان را گرفتار سبک زندگى اینترنتى مى سازند به طورى که آنها مى خواهند زمان هر چه بیشترى را به اینترنت اختصاص دهند. این امر گاهى اوقات باعث مى شود که زندگى شخصى خود را نادیده گرفته و از آن غفلت نماید. احساسات رو به تزاید افسردگى، نومیدى، سرخوردگى، از خود بیگانگى، گناهکارى، شرمسارى و خشم مى توانند از علایم هشدار دهنده استفاده آسیب زا از اینترنت باشند. شخص ممکن است این احساسات را با فضاى زندگى اینترنتى و یا زندگى واقعى پیوند دهد و به دوگانگى شخصیتى منجر شود که این مسئله در نوع چگونگى روابط با اعضاى خانواده تأثیر مى گذارد.
هوشیارى خانواده و شناخت اعتیاد اینترنتى
اعتیاد به اینترنت مختص به سن یا طبقه خاص نیست. مردان و زنان در سراسر دنیا مى توانند به ارتباطات اینترنتى، بازى هاى اینترنتى، جمع آورى اطلاعات و ... از طریق اینترنت معتاد شوند. افرادى که از ضعف شدید در روابط اجتماعى رنج مى برد کسانى هستند که به ارتباطات اینترنتى پناه مى برند. محققان پنج نوع اعتیاد اینترنتى را شناسایى کرده اند:
1ـ اعتیاد به بازى هاى شبکه اى: شامل بسیارى از فعالیت هاى مختلف اینترنتى است. افراد ممکن است در بازى هاى روى خط شرکت کنند و یا در حراج، شرکت کرده و یا خرید کنند. این اعتیاد بخصوص مى تواند براى کاربران بسیار گران تمام شود و یا صورت حساب اتصال به اینترنت و هزینه کارت هاى اینترنتى که توسط والدین تأمین مى شوند را افزایش دهد.
2ـ اعتیاد به روابط انسانى روى شبکه: ارتباطات روى خط در اتاق هاى گفتگو، اهمیت بیشترى نسبت به روابط فامیلى پیدا کار فرهنگى یکى از بهترین راهکارهاى چگونه استفاده کردن از اینترنت است.
ایجاد سایت هاى جذاب و دیدنى، آگاهى دادن به خانواده ها با تشکیل کارگاههاى آموزشى، معرفى و شناساندن سایت هاى مفید و ارزشمند به کاربران، و از همه مهم تر نقش صدا و سیما و مطبوعات و محققان در بیان تأثیرات مثبت و منفى و آگاهى دادن به خانواده ها در نوع استفاده و هوشیار نمودن والدین در برخورد با مسائل جانبى اینترنت، مى باشد. به علاوه گفتگوهاى روى خط با آشنایان اینترنتى، به دنبال خود، هزینه ارتباطات در دنیاى حقیقى را نیز افزایش مى دهد. باید به این نکته توجه داشت که کاربران پس از دیدار کسى روى اینترنت مشتاق دیدن (واقعى) او مى شود (که بالطبع هزینه هاى مرتبط را خواهد داشت). دیدن کسى که معلوم نیست همان کسى است که روى اینترنت خود را معرفى کرده است یا خیر؟
3ـ اطلاعات نامحدود: میزان اطلاعات در دسترس اینترنت، نامحدود و بى شمار است. بعضى کاربران ممکن است دچار وسوسه دستیابى به اطلاعات و طبقه بندى آنها شوند. اطلاعاتى که هیچ گونه نظارت و قانونى براى پاک سازى و محدود کردن آن وجود ندارد.
4ـ اعتیاد به اینترنت: زمانى که اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، بحث اعتیاد به رایانه بسیارى از موارد ذکر شده را مى پوشاند. بازى هاى رایانه اى غیر شبکه اى مى تواند براى بسیارى از افراد وابستگى شدید به همراه بیاورد. این مشکل در هنگام استفاده از انواع وسایل بازى هاى رایانه اى مثل «سگا» و «پلى استیشن» نیز رخ مى دهد.
5 ـ اعتیاد به عکس اینترنتى: عکس هاى مستهجن و شهوت آور بر روى اینترنت به سادگى قابل دستیابى اند.
زمانى که نرم افزارهاى کنترل کننده جهت محدود ساختن دسترسى افراد بخصوص کودکان و نوجوانان به پایگاههاى اینترنتى طراحى شدند، بسیارى از پایگاههاى غیر اخلاقى نیز راههایى جهت عبور از این موانع به وجود آورده اند. و این از جمله مواردى است که ذهن بسیارى از والدین را به خود مشغول کرده است.
با خانواده در اینترنت
شناخت و آگاهى در برخورد با هر گونه پدیده و فرآیندى، حرف اول را در تشخیص خوبى یا بدى مى زند. آشنایى با دنیاى کامپیوتر و بخصوص اینترنت زمینه تغییر و تحول را در زندگى بشر به وجود آورده است. هر چه این شناخت بیشتر باشد نوع و نحوه استفاده از این فن آورى نیز بهتر و مطلوب تر خواهد بود. خانواده در نوع استفاده از اینترنت در جهت کم کردن آسیب ها و بالا بردن سطح آگاهى و دانش و بهره ورى از این فن آورى براى ارتقاء سطح اقتصادى و اجتماعى خود، با به کارگیرى دو راه کار مى تواند به اهداف فوق دست بیابد.
ـ محدود نمودن اینترنت از طریق ابزارى چون فیلترینگ، کم کردن دسترسى افراد، استفاده از نرم افزارهاى خانگى براى کنترل نمودن استفاده کنندگان ...
ـ کار فرهنگى یکى از بهترین راهکارهاى چگونه استفاده کردن از اینترنت است. ایجاد سایت هاى جذاب و دیدنى، آگاهى دادن به خانواده ها با تشکیل کارگاههاى آموزشى، معرفى و شناساندن سایت هاى مفید و ارزشمند به کاربران، و از همه مهم تر نقش صدا و سیما و مطبوعات و محققان در بیان تأثیرات مثبت و منفى و آگاهى دادن به خانواده ها در نوع استفاده و هوشیار نمودن والدین در برخورد با مسائل جانبى اینترنت، مى باشد.
منابع: ــــــــــــــــــــــــــ
1ـ على سعیدى ـ ابوالقاسم شکیبا، روانشناسى و آسیب شناسى اینترنت، مشهد، نشر سنبله، چ اول، 1384.
2ـ احمد امیدوار ـ على اکبر صارمى، اعتیاد به اینترنت، مشهد، نشر تمرین، چ اول، 1381.
3ـ صادق طباطبایى، طلوع ماهواره و افول فرهنگ، تهران، مؤسسه اطلاعات، چ سوم، 1384.
4ـ شرکت شبکیه اصفهان، اینترنت بسترى جهانى، نشر مهر قائم (عج)، اصفهان، چ اول، 1382.
5ـ مجله ره آورد نور، فصلنامه اطلاع رسانى آموزشى و مطالعات رایانه اى علوم اسلامى، ش 14، س پنجم.
6ـ هیوبرت دریفوس، در باره اینترنت، مترجم على فارسى نژاد، تهران، نشر ساقى، پ اول، 1383.
7ـ نشریه ماهنامه آموزشى ـ تربیتى پیوند، ش 303، دى 1383.
8ـ سیاحت غرب، مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما، ش 29.
9ـ www.irandoc.ac.ir
10ـ www.aftab.ir.news
11ـ والاس پاتریشیا، بهنام اوحدى، روانشناسى اینترنت، ناشر نقش خورشید، اصفهان، چ اول، 1382.
12ـ پایان نامه هاى دانشجویى.
13ـ www.cometonet.com
14ـ www.shahremelli.ir
15ـ مجله الکترونیکى اطلاعات و مدارک علمى ایران، تجارب کودکان در اینترنت، ترجمه زهرا بتولى، ش 4، 1385.
16ـ فصلنامه ایرانى مطالعات فرهنگى و ارتباطات، مسائل زنان در اینترنت، اعظم راودراد.
17ـ فصلنامه ایرانى مطالعات فرهنگى و ارتباطات، نگاهى جرم شناسانه بر جرایم، امنیت و کنترل در اینترنت، سهیلا صادقى فسائى ـ شهریار محمدى.
18ـ مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه اى روزنامه همشهرى، اینترنت و تغییر فرهنگى، هلن صدیق بنایى.
19ـ www.rona.com
20ـ سیاحت غرب، ش 9 و 12.
تکیه بیش از حد به استفاده از اینترنت، منشأ ایجاد اختلالاتى نظیر اعتیاد اینترنتى، افزایش اضطراب، منفى کارى، پنهان کارى، اختلال در فعالیت هاى زندگى، جدایى از جامعه، طلاق، شکست هاى تحصیلى و مشکلات مالى، مى شود. احساسات رو به تزاید افسردگى، نومیدى، سرخوردگى، از خود بیگانگى، گناهکارى، شرمسارى و خشم مى توانند از علایم هشدار دهنده استفاده آسیب زا از اینترنت باشند.

جذابیت و کشش دنیاى اینترنتى

جذابیت و کشش دنیاى اینترنتى
دو ویژگى مهم یعنى ماهیت رسانه و حس کنترل را مى توان از علل جذابیت دنیاى اینترنت برشمرد.
الف: ماهیت رسانه، «من مارشال مک لان» (1998) رسانه ها را به دو دسته تقسیم کرده است: رسانه گرم و رسانه سرد.
رسانه گرم: رسانه اى است که از اطلاعات کاملاً پر است و فرد موقع استفاده از آن کاملاً منفعل است و لازم نیست که به طور فعال در آن درگیر شود. فیلم، رادیو و کتاب مثال هایى از رسانه گرم هستند. تجربه اى که فرد در استفاده از آنها کسب مى کند تجربه فعالى نیست.
در رسانه سرد برخلاف رسانه گرم، فرد مجبور است در فرآیند انتقال تجربه درگیر شود. روزنامه و تلویزیون تا اندازه اى گرایش دارند که در دسته رسانه هاى سرد جاى بگیرند. این نوع رسانه ها تجربه سرگرم کننده مهمى را ایجاد مى کند. کامپیوتر و فعالیت هاى وابسته به آن مانند اینترنت در طبقه رسانه هاى سرد جاى مى گیرد، زیرا افراد را به شدت در موقع استفاده درگیر مى سازد و همچنین حالت انتخابى دارند و افراد زیادى را به خود جذب مى کند.
ب: احساس کنترل، وقتى فرد از کامپیوتر و اینترنت استفاده مى کند، احساس کنترل عجیبى در فعالیت هایش تجربه مى کند. فرد مى تواند به کامپیوترش فرمان دهد به همان شیوه اى که تمایل دارد ظاهر شود و اطلاعات را به همان شیوه اى که او را خشنود مى سازد سازمان دهد و ارائه کند. براى افرادى که احساس کنترل اندکى در سایر حوزه هاى زندگى شان دارند،اینترنت فرصت خوبى را فراهم مى کند تا آنها احساس کنترل خیلى زیادى را تجربه کنند.
نگاه جوان به فن آورى اینترنت
انسان موجودى اجتماعى است در درون یک خانواده متولد مى شود و در جامعه رشد مى کند. مهم ترین عامل اجتماعى شدن هر انسان، تجارب دوران کودکى وى در محیط خانواده است. پس از سپرى شدن سال هاى
اولیه زندگى، عوامل دیگرى در رشد و تحول اجتماعى فرد تأثیر دارند. از این عوامل مى توان به مدرسه، محله زندگى، نهادهاى اجتماعى، مذهبى و رسانه هاى گروهى اشاره کرد. در سال هاى اخیر شبکه جهانى اینترنت با امکانات متعدد براى تعامل افراد با یکدیگر به عاملى دیگر براى اجتماعى شدن افراد تبدیل شده است.
انسان در مقطع جوانى داراى خصوصیات و گرایش هاى خاصى است که با دوره هاى دیگر زندگى اش فرق مى کند بلندپروازى، کسب استقلال، هویت طلبى، خودنمایى و جلوه گرى و ...، نمونه هایى از اخلاقیات دوره نوجوانى و جوانى هستند که اگر در بستر درست و مناسب قرار گیرند، انسان را در جهت رسیدن به قله کمال و رشد یارى مى کنند.
دنیاى اینترنت جذاب ترین دنیاى مجازى براى بروز و ظهور این خصلت هاى جوانان است. جوانان بزرگ ترین طیف مخاطبان و فعالان دنیاى اینترنت هستند. نبود محدودیت سنى در اینترنت به جوانان اجازه مى دهد که هر گونه اطلاعاتى را که مى خواهند در اختیار داشته باشند و یا به دیگران بدهند و با توجه به یکى از جنبه هاى اینترنتى، یعنى بى هویتى و گمنامى، جوانان در صحنه اینترنت براى ایفاى هر نقشى، فرصت پیدا مى کنند.
انسان موجودى اجتماعى است در درون یک خانواده متولد مى شود و در جامعه رشد مى کند. مهم ترین عامل اجتماعى شدن هر انسان، تجارب دوران کودکى وى در محیط خانواده است.
انسان در مقطع جوانى داراى خصوصیات و گرایش هاى خاصى است که با دوره هاى دیگر زندگى اش فرق مى کند بلندپروازى، کسب استقلال، هویت طلبى، خودنمایى و جلوه گرى و ...، نمونه هایى از اخلاقیات دوره نوجوانى و جوانى هستند که اگر در بستر درست و مناسب قرار گیرند، انسان را در جهت رسیدن به قله کمال و رشد یارى مى کنند.
جوانان همیشه به دنبال تجربه آزادى هاى بیشتر هستند و این جزء طبیعت جوانى است. اینترنت فضاى بسیار آزادى را براى کاربران و بخصوص جوانان فراهم مى کند. با امکانات و گزینه هاى فراوانى که رسانه هاى عمومى از جمله اینترنت در اختیار جوانان مى گذارد، آنان دائما با محرک هاى جدید و انواع مختلف رفتار آشنا مى شوند. چنین فضایى هویت نامشخص و پیوسته متحولى را مى آفریند، خصوصا براى نسلى که در مقایسه با نسل قبل با محرک هاى فراوانى مواجه است.
نوجوانان در دوره بلوغ هویت شخصى خود را از طریق کشف و جستجو بنا مى کنند. بلوغ، مرحله اى بحرانى است که نوجوان به دنبال کشف ارزش ها و درونى کردن آنها مى باشد، که با پدیده اینترنت و حجم گسترده، حیرت انگیز و گوناگون اطلاعات مواجه مى شود و ناچار که در این دنیاى مجازى، هویت خویش را از طریق جستجو پیدا کند و بدین سان، ممکن است برخى و شاید تعداد زیادى از نوجوانان راه را گم کنند و دوران هویت یابى را بیش از پیش با بحران سپرى کنند. اینترنت، صحنه فرهنگى و اجتماعى است که جوان خود را در موقعیت هاى متنوع نقش ها و سبک هاى زندگى قرار مى دهد. در این فضاى عمومى، مهارت هاى فرهنگى جدیدى لازم است تا با تنظیمات نمادین بتوان بازى کرد. پایگاه شخصى نمونه اى مدرن است که چگونه کاربر اینترنت خود را براى مخاطبان جهانى معرفى مى کند.
نوجوانان با اطلاع از وقایع و فلسفه هاى جدید مى توانند هویت فردى شان را شکل دهند. محیط اینترنت فضاى گسترده اى از اطلاعات و وقایع محسوب مى شود که افراد مى توانند با کسب مهارت هایى در خصوص پیدا کردن اطلاعات از آنها استفاده کنند. شاید یکى از خصوصیات جذاب اینترنت براى نوجوانان این باشد هیچ گونه مانعى در دسترسى به این اطلاعات وجود ندارد و منابع گوناگون و عظیم اطلاعات به وسیله دولت ها و والدین و یا حتى بزرگسالان کنترل نمى شود. فضاى اینترنت مرز جدیدى از اطلاعات محسوب مى شود که فرد مى تواند فقط با دادن کلمه کلیک منتظر ظهور و دریافت هر گونه اطلاعات باشد علاوه بر آن کشف و سیر و سیاحت در آن اطلاعات مى تواند احساس جدایى از والدین و تنهایى را جبران کند. قابلیت اینترنت براى مخفى شدن و گمنامى در پشت خط نوجوانان را به سمت استفاده ناصحیح و سوءاستفاده از کلمات هدایت مى کند. این ویژگى هاى اینترنت باعث شده است که نوجوانانى که مشکلاتى در زندگى واقعى شان دارند از اینترنت براى بیرون ریختن و فرار کردن از تنش هاى زندگى واقعى استفاده کنند. فضاى ارتباط اینترنتى همه جور فرصتى را براى نوجوانان تدارک مى بیند تا نیاز به بیان، کشف و آزمایش هویت شان را ارضا نمایند.
کودکان و خیابان هاى ناشناخته اینترنت
وقتى کودک و نوآموزى را با کامپیوتر و زیر مجموعه هاى آن آشنا مى کنیم بدین منظور که او را با جهان نوین آشنا سازیم از خود نمى پرسیم این آشنایى او با این ابزار چه توانایى هایى را از او مى رباید. ذهن فعال و خلاق و داراى تمرکز که براى فراگیرى و تعلیم و آموزش یک دانش آموز ضرورت اولیه به حساب مى آید و در اثر بازى با کامپیوتر و استفاده بى مورد از اینترنت، به ذهنى منفعل و هیجان زده و غیر متمرکز بدل مى گردد، چگونه مى تواند آتیه اى تکامل یافته را در دنیاى فرا روى دانش آموز قرار دهد.
ذهن فعال و خلاق و داراى تمرکز که براى فراگیرى و تعلیم و آموزش یک دانش آموز ضرورت اولیه به حساب مى آید و در اثر بازى با کامپیوتر و استفاده بى مورد از اینترنت، به ذهنى منفعل و هیجان زده و غیر متمرکز بدل مى گردد، چگونه مى تواند آتیه اى تکامل یافته را در دنیاى فرا روى دانش آموز قرار دهد.
سست و کند کردن قدرت فکر، حافظه، فهم استدلالى، استنتاج، ضعف قدرت فراگیرى، از بین رفتن تمرکز و تعادل و حفظ ارتباط بین گذشته و حال، ابتدایى ترین مقولاتى هستند که در اثر بازى و اشتغال با کامپیوتر و اینترنت نصیب کودکان و نوجوانان مى گردد.
سست و کند کردن قدرت فکر، حافظه، فهم استدلالى، استنتاج، ضعف قدرت فراگیرى، از بین رفتن تمرکز و تعادل و حفظ ارتباط بین گذشته و حال، ابتدایى ترین مقولاتى هستند که در اثر بازى و اشتغال با کامپیوتر و اینترنت نصیب کودکان و نوجوانان مى گردد.
اینترنت با جذابیت هاى منحصر به فرد خود بسیارى از کودکان و نوجوانان را به خود جلب کرده است. کودکان و نوجوانان نسبت به افراد میانسال از اشتیاق و جرئت بیشترى براى کنجکاوى در کامپیوتر و اینترنت برخوردارند و راحت تر با پندارها و باورهاى جدید کنار مى آیند. این تکنولوژى امکانات فراوانى را در اختیار این قشر قرار مى دهد، اما از دیگر سو داراى تأثیرات منفى نیز است که در صورت نادیده گرفتن و توجه نکردن به آن سلامت این نسل و در نهایت سلامت جامعه و خانواده را به خطر خواهد انداخت.
اینترنت شهر شلوغ و ناآشنایى است که کودکان در آن امنیت ندارند. کودکان و نوجوانان در کوچه پس کوچه هاى این شهر الکترونیکى به دنبال سرگرمى و بازى، از خطرات و ناشناخته هاى آن غافل هستند و بنا بر طبیعت کودکى، دید مثبت و خوبى نسبت به پیرامون خود دارند.
وب، یک شهر بزرگ است و مانند تمام شهرهاى بزرگ خطرات زیادى در آن نهفته است کودکان ممکن است در اینترنت با فروشندگان زرنگ، نامه هاى الکترونیکى اهانت آمیز، متجاوزین به حریم شخصى، تقلب و جعل و نفوذگرى مواجه شوند حتى ممکن است به صورت تصادفى یا از روى کنجکاورى، سایت هاى حاوى تصاویر مستهجن یا قماربازى را جستجو کنند. افزایش بى رویه جرایم اینترنتى بسیار آزاردهنده و ناامیدکننده است.
پدیده رسانه دیجیتال، با فوائد زیاد علمى، تحقیقاتى و آموزشى هم اکنون جامعه چند میلیاردى خود را تحت لواى بلامنازع قرار داده ولى چالش هاى زیادى را نیز به عقیده کارشناسان ارتباطات ایجاد کرده است که عدم توجه به آن، مى تواند براى نسل جوان بخصوص کودکان یک کشور، تهدید جدى باشد. بیشتر کودکان به اینترنت دسترسى دارند گشت و گذار در وب علاوه بر اینکه تجربه شگفت آورى براى کودکان است سرشار از خطر نیز هست.انگیزه کودکان و نوجوانان براى استفاده از اینترنت شامل مواردى هم چون بازى هاى کامپیوترى، اتاق هاى گفتگو یافتن اطلاعات براى مدرسه و سرگرمى است.
اینترنت شهر شلوغ و ناآشنایى است که کودکان در آن امنیت ندارند. کودکان و نوجوانان در کوچه پس کوچه هاى این شهر الکترونیکى به دنبال سرگرمى و بازى، از خطرات و ناشناخته هاى آن غافل هستند و بنا بر طبیعت کودکى، دید مثبت و خوبى نسبت به پیرامون خود دارند.
صدمات بهداشت روانى از طریق این گونه برنامه ها به کودکان و نوجوانان در ایجاد مسائلى مانند انحرافات جنسى، خشونت، اعتیاد، رفتارهاى ضداجتماعى، سست شدن مبانى خانواده، اشاعه جرم و جنایت در طیف وسیع در بسیارى موارد جبران ناپذیر است.
فعالیت فیزیکى و تعاملات اجتماعى براى سلامت و خلاقیت کودک ضرورى است در حالى که اگر کودک مدت زمان زیادى را در مقابل صفحه کامپیوتر بگذراند او را از ورزش و دیگر فعالیت هایى که براى تکامل وى مفید مى باشد بى بهره مى کند. به علاوه کودکان ممکن است در معرض محتویات خشن و جنسى که در حد سن آنها نیست قرار گیرند و صدمات بهداشت روانى از طریق این گونه برنامه ها به کودکان و نوجوانان در ایجاد مسائلى مانند انحرافات جنسى، خشونت، اعتیاد، رفتارهاى ضداجتماعى، سست شدن مبانى خانواده، اشاعه جرم و جنایت در طیف وسیع در بسیارى موارد جبران ناپذیر است.
زمانى که کودک به اینترنت معتاد شد، انگیزه اش براى تعامل با دیگران کم مى شود که خود اثرات منفى بر ارتباط شخصى و تعاملات اجتماعى دارد.
بلوغ زودرس، عدم امنیت اطلاعات و نبود هویت مشخص براى کاربران در سنین مختلف خصوصا کودکان، از جمله چالش هاى جدى بر سر راه نوع استفاده از این فن آورى جهانى هزاره سوم مى باشد. کاربرانى که در سنین زیر 18 سال قرار دارند یعنى کودکان و نوجوانان، بهترین و بیشترین سطح طعمه براى سودجویان هستند.
بسیار است آگهى هاى اینترنتى که از کودکان در سنین مختلف مى خواهد با آنها تماس گرفته یا به مکان هاى خاص مراجعه کنند یا لینک هاى خاصى را نظاره گر باشند.
همواره امنیت کودکان روى اینترنت از زمانى که کودکان شروع به استفاده از اینترنت مى کنند، مورد بحث و گفتگو متخصصان علوم ارتباطات و جامعه شناسان بوده است.
از خطرات جدى که در دوران کنونى متوجه کودکان و نوجوانان است، خطرات سوءاستفاده جنسى از طریق اینترنت است کودکان و نوجوانان بخصوص در جوامع پیشرفته که استفاده از اینترنت در خانه و مدرسه براى آنان میسر است، خاصه از طریق اتاق هاى چت و گپ زنى مورد اغفال و سوءاستفاده قرار مى گیرند. این ناهنجارى به یک معضل جدى دنیاى غرب مبدل شده است. در واقع هر چه اینترنت بیشتر توسعه پیدا کند، کودکان بیشتر در معرض محتویات خطرناک آن قرار خواهند گرفت.
متخصصان علوم رفتارى با برخوردن به نمونه هایى از اغواى جنسى کودکان و عواقب ناخوشایند بعدى آن در زندگى واقعى آنها خواستار نظارت و کنترل بیشترى در این زمینه و هم چنین آگاه سازى والدین و به ویژه ارائه هشدارهاى سودمند به کودکان و نوجوانان شده اند. متخصصان به ویژه نگران سوءاستفاده افراد مبتلا به بیمارى روانى سوءاستفاده جنسى از کودکان در چت روم ها و جوامع مجازى هستند.

خانواده در کوچه پس کوچه هاى اینترنت

خانواده در کوچه پس کوچه هاى اینترنت
انقلاب و انفجار اطلاعات، نامى است که بر دهه آخر قرن بیستم نهاده شده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژى، اطلاع رسانى اساسى ترین و مهم ترین نقش خود را در جوامع بشرى ایفا مى کند. پدیده اینترنت به عنوان اصلى ترین ابزار اطلاع رسانى در عصر نوین مطرح است.
رسانه هاى ارتباط جمعى در اشکال مختلف آن با یکدیگر بر سر حاکمیت و ربودن وقت و سرمایه و توجه و تمایلات مخاطبان و کاربران خود در رقابت بسر مى برند.
فناورى کامپیوتر به طور وسیع در جامعه گسترش پیدا کرده است و با تمامى جنبه هاى زندگى از مدرسه تا محل کار، خدمات بانکى، خرید و فرش، پرداخت مالیات و حتى رأى گیرى تلفیق شده است.
بى شک، رشد روزافزون اینترنت فواید و اهمیت غیر قابل انکارى دارد، چندان که در دوران حاضر، نقش محورى اینترنت چنان اساسى است که بدون آن امکان برنامه ریزى، توسعه و بهره ورى در زمینه هایى چون: فرهنگى، اجتماعى، اقتصادى و علمى در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود. ظهور و گسترش اینترنت مانند هر نوآورى گسترده دیگر، باعث به وجود آمدن تغییراتى در جنبه هاى مختلف زندگى گردیده است. این تغییرات در سطوح بسیار مختلفى مى باشند که تغییرات اجتماعى و ارتباطى بیشترى را به دنبال داشته اند. با توجه به جنبه هاى خوب و بد پدیده اینترنت، به هر حال اینترنت اکنون یک ابزار ارتباطى مهم در جامعه متمدن به شمار مى رود.
خانواده و جریان تکنولوژى
خانواده بنیادى ترین نهاد اجتماعى است که سلامت یا بیمارى آن مى تواند تأثیرات عمیق و همه جانبه اى بر ابعاد گوناگون حیات اجتماعى داشته باشد. نهاد خانواده یکى از عوامل مؤثر و تعیین کننده در زندگى اجتماعى فرد به شمار مى رود و بدون وجود سازمان خانواده تداوم جوامع بشرى آن امکان پذیر نیست تضعیف و کم رنگ شدن کارکردهاى آن به بروز بحران هاى عمیقى هم چون انحرافات، آسیب ها و مشکلات اجتماعى و فرهنگى در جوامع شده است. در مباحث آسیب شناختى نهاد خانواده، یکى از محورهاى مهم بررسى آسیب هاى ناشى از تحولات خانواده است. تحولاتى که خود منشأ بروز دگرگونى هایى عمیق و اساسى در نوع روابط و ارزش هاى خانوادگى مى باشند. بسیارى از این تحولات و دگرگونى ها از بیرون، بر خانواده تحمیل مى شود.
رشد سریع و غیر قابل تصور تکنولوژى در دنیاى امروز، جوامع و به طبع خانواده را با نوعى سردرگمى و چالش روبه رو نموده است. پیشرفت رسانه هاى ارتباطى مانند رایانه، ماهواره و اینترنت، رؤیاى دهکده جهانى را تحقق مى بخشد و جهانى سازى به عنوان یکى از اثرگذارترین پدیده هاى مطرح شده که زیر ساخت هاى زندگى انسان ها را تغییر داده و با بهره گیرى از آخرین فناورى هاى ارتباطى، تمام ساختارهاى اجتماعى، سیاسى، فرهنگى و حتى حریم خانوادگى و فردى را مورد تهدید قرار داده است.
خانواده بنیادى ترین نهاد اجتماعى است که سلامت یا بیمارى آن مى تواند تأثیرات عمیق و همه جانبه اى بر ابعاد گوناگون حیات اجتماعى داشته باشد. نهاد خانواده یکى از عوامل مؤثر و تعیین کننده در زندگى اجتماعى فرد به شمار مى رود و بدون وجود سازمان خانواده تداوم جوامع بشرى آن امکان پذیر نیست تضعیف و کم رنگ شدن کارکردهاى آن به بروز بحران هاى عمیقى هم چون انحرافات، آسیب ها و مشکلات اجتماعى و فرهنگى در جوامع شده است.
اینترنت امروزه جایگاه ویژه اى در ساختار زندگى خانواده ها پیدا کرده است و رایانه به عنوان یک وسیله اما با کاربردى متفاوت تر، متنوع تر و شخصى تر وارد خانه شده و عرصه زندگى اجتماعى را دچار تغییر و تحول نموده و روابط اجتماعى جدیدى با ویژگى هاى نوین در جامعه حاکم مى سازد.
اینترنت پدیده جهانى
ویژگى ها و تأثیرات جهانى اینترنت را مى توان از محصولات جنگ سرد و هراس وزارت دفاع امریکا از خطرات جنگ هسته اى دانست. این پدیده در آغاز بیشتر در اختیار دانشمندان و دانشگاهها به منظور تحقیق و پژوهش بوده است. از سال 1997 با تجارى شدن اینترنت خدمات آن به شدت متنوع و افزایش یافت و به یک شبکه عمومى تبدیل شد.
اینترنت دو امکان عمده براى انسان ها به ارمغان مى آورد. وب. جهانى «world wide web» و پست الکترونیکى«email».
اما در واقع اینترنت فقط این دو امکان نیست، وب و پست هاى الکترونیکى تنها مدل هاى ارتباطى اند، ظرف چند ساله اخیر مصارف اصلى اینترنت از زمینه تحقیقاتى به جنبه تجارى تبدیل شده است، از جمله سایر کاربردهاى اینترنت مى توان به موارد زیر اشاره کرد: کنفرانس از راه دور، مناظره عمومى، جستجو و یافتن هر چیز در اینترنت، فروشگاههاى مجازى، سازمان هاى تجارى، سایت هاى تفریحى و سرگرمى، اطاق هاى گفتگو، و ...
بررسى ویژگى هاى کاربران اینترنت نشان مى دهد که تحصیلات و ثروت دو عامل مهم در میزان استفاده است .
کاربران اینترنت بیشتر از طبقه متوسط بالا، جوان، تحصیل کرده، مرد و شهرنشین هستند. کامپیوتر و به دنبال آن اینترنت هم نیاز به نوعى خاص از سواد و مهارت دارد و هم الگوهاى فرهنگى و رفتارى ویژه اى را به دنبال مى آورد.
اینترنت و عامل تغییر فرهنگ جوامع
همه فرهنگ ها، به طور پیوسته در حال تغییراند و این تغییرات، امروزه هم سریع و هم عمیق تر از گذشته شده اند. اینترنت و به تعبیر دیگر شبکه هاى ارتباطات فرد مدار جهانى، نقش عمده اى در تشدید تغییرات فرهنگ و موجودیت هاى فرهنگى جوامع و خانواده ها ایفا خواهد کرد.
اینترنت به دو شیوه موجب تغییر فرهنگى مى شود: نخست: فرهنگ خودش را عرضه مى کند و دوم: گذرگاهى براى سایر فرهنگ ها تدارک مى کند.
کاربران اینترنت به پیشروان و جریانان پیشتاز فرهنگى دسترسى دارند، این افراد و جریانات بخشى از فرهنگ اینترنت و یا بخشى از فرهنگ هاى دیگر هستند.
اینترنت، محیط، ابزار و تعاملات خاص خود را دارد که با محیط، ابزار و تعاملات فضاى غیر مجازى کاملاً متفاوت است. فن آورى اینترنت امکان دستیابى به چیزهاى زیادى را براى کاربران فراهم مى کند، چیزهایى که اساسا فرهنگى که این افراد به آن تعلق ندارند در اختیارشان قرار نمى دهند.
خانواده و دنیاى مجازى پیش رو
دنیاى مجازى عنوانى براى دنیاى کم سابقه و نوظهور در عصر پیدایش و گسترش رسانه هاى جدید ارتباطى است که پیش از دو دهه از رواج آن نمى گذرد.
از زمانى که این تکنولوژى وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز که به یک تکنولوژى بین المللى تبدیل شده است على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغه ها و نگرانى هایى را بر خانواده ها تحمیل نموده است شما مى توانید ساعت ها و روزها و شب ها در مقابل رایانه بنشینید و در دنیاى wwwها به سیر و سفر بپردازید.
با هر کس که مى خواهید دوست شوید و به هر کجا که مى خواهید سر بزنید. این فضاى مجازى چگونه شکل مى گیرد و ما را از دنیاى واقعى دور مى کند و به فرهنگ اینترنت برمى گردد.
فضاى مجازى در حقیقت نوعى فرا فضا و فضاى ذهنى است. دنیاى مجازى دنیایى است که همه جا هست اما هیچ کجا نیست. فضاى سیال و بى حدودى است که به سادگى، همیشه در دسترس همگان است اما به همان سادگى که ایجاد مى شود از بین مى رود و محو مى شود.
اینترنت به دو شیوه موجب تغییر فرهنگى مى شود:
نخست: فرهنگ خودش را عرضه مى کند
دوم: گذرگاهى براى سایر فرهنگ ها تدارک مى کند.
از زمانى که این تکنولوژى وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز که به یک تکنولوژى بین المللى تبدیل شده است على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغه ها و نگرانى هایى را بر خانواده ها تحمیل نموده است شما مى توانید ساعت ها و روزها و شب ها در مقابل رایانه بنشینید و در دنیاى wwwها به سیر و سفر بپردازید.
در دنیاى مجازى به خاطر نبود نشانه هاى فیزیکى همه در آن بى جسم و بى مکان، قدرى گمنام و به طرز محسوسى کنترل ناپذیرند. این فضا خانواده را با سبک هاى مختلف و متعدد زندگى، هویت هاى جدید و فرهنگ هاى متغیر، روبه رو مى سازد. در دنیاى غیر واقعى و مجازى که اینترنت به وجود مى آورد، جایگاه خانواده و حدود و ثغور آن روشن و مشخص نیست.
ارزش ها و اصول اخلاقى حاکم بر خانواده در فضاى مجازى تعریف و تبیین متفاوتى با دنیاى واقعى دارد در واقع اینترنت فرهنگ مخصوص به خود را ایجاد مى کند.