حضور زنان در دنیاى مجازى اینترنت

حضور زنان در دنیاى مجازى اینترنت
ما هر روز شاهد کارکردهاى مختلف این رسانه و افزایش تعداد کاربران اینترنتى هستیم که بخش قابل ملاحظه اى از آنان زنان هستند. ظهور هر رسانه سبب ساز تعداد زنان کاربر اینترنت در همه جاى دنیا و از جمله ایران در مقایسه با کاربران مرد کمتر است جنسیت بر نوع و میزان استفاده از اینترنت تأثیرگذار است. زنان شاغل بیشترین استفاده کننده از اینترنت محسوب مى شوند. به طور کلى کاربران زن اینترنت را قشر شاغل، تحصیل کرده و جوان تشکیل مى دهد.
تغییراتى در خواسته ها و نیازهاى جامعه است رشد روزافزون شبکه جهانى اطلاعات و امکان دسترسى آسان و سریع به این شبکه، سطح دانایى افراد، اندیشه انسان ها و شیوه هاى انجام امور فرهنگى و اقتصادى را متحول کرده است. این در حالى است که هم اکنون زنان در کشورهاى در حال توسعه و دیگر کشورها آن گونه که باید از این فرصت استفاده نمى کنند. شاید به همین دلیل است که، فرصت یابى و آسیب شناسى چگونگى ارتباط زن و اینترنت به یک اندازه داراى اهمیت است.
شناخت دقیق فرصت ها و برنامه ریزى براى استفاده بهینه از آنها در راستاى ارتقاء سطح دانش، افزایش شیوه هاى ارتباطى، شناخت فرصت هاى کارى و کالبد شکافى علمى محدویت هاى ناشى از نابرابرى بهره گیرى زنان از اینترنت در مقایسه با مردان، از مهم ترین اقداماتى است که باید در قالب یک برنامه ریزى دقیق دنبال شود.
تعداد زنان کاربر اینترنت در همه جاى دنیا و از جمله ایران در مقایسه با کاربران مرد کمتر است جنسیت بر نوع و میزان استفاده از اینترنت تأثیرگذار است. شیوه استفاده از اینترنت در میان زنان و مردان نیز داراى تفاوت است، این بدین معناست که زنان دریافت و ارسال پست الکترونیکى، خرید کالا و سرگرمى را بیش از مردان ترجیح داده و در مقابل مردان از اینترنت به منظور جستجوى اطلاعات و دریافت خبر استفاده مى کنند. با توجه به اینکه اینترنت یک پدیده جهانى است جایگاه و نقش زن در اینترنت چگونه تعریف شده است. زنان مى توانند به عنوان تولیدکننده یا فرستنده پیام باشند، از طرف دیگر زن مى تواند به عنوان موضوع پیام باشد، بنابراین تولیدکننده اطلاعات خودش را براى سلیقه زن تدارک مى بیند و مطابق با جذابیت هایى که براى زنان وجود دارد، طراحى و کار مى کند، از جمله به موضوعاتى مثل خانه دارى، بچه دارى، مُد، آرایش و لباس مى پردازد.
زنان در استفاده از اینترنت به چهار طریق عمل مى کنند. دختران جوان، دریافت و پست الکترونیکى، خرید کالا و سرگرمى را بیش از پسران ترجیح مى دهند. گروهى دیگر از زنان از طریق وبلاگ نویسى، به دنیاى مجازى وارد مى شوند. در سال هاى اخیر، افزایش وبلاگ نویسى در میان زنان، نشانگر میل روزافزون در استفاده از اینترنت به عنوان زبانى گویا براى دردها، نقطه نظرها و حرف هایشان است. گروهى دیگر از زنان نیز، در طراحى وب فعالیت مى کنند که تعداد کمى از کاربران را تشکیل مى دهند. اما گروه چهارم از زنان نیز از اینترنت به منظور تجارت استفاده مى کنند و یا در شرایطى دست به کارآفرینى مى زنند.
متأسفانه حجم بالایى از تبلیغات، تبلیغات پورنوگرافى و ضد اخلاقى است که استفاده ابزارى از زنان در این سایت ها، باعث کسب درآمدهاى نجومى مى شود اینترنت جایگاه محیط هاى کینه توزانه و ناامن است و در بیشتر این محیط ها، زنان به گونه ویژه، آسیب پذیر مى شوند.
مسؤولانه استفاده کردن بدین معنى نیز هست که مطمئن شویم کودکان ما نیز از این تکنولوژى به روشى سالم استفاده نمایند، وقتى که بر روى اینترنت صرف مى کند، منطقى باشد و بر روى آن کنترل وجود داشته باشد تا اینکه جهت تاریک این استفاده، آنها را قربانى نکند. استفاده کننده از اینترنت محسوب مى شوند. به طور کلى کاربران زن اینترنت را قشر شاغل، تحصیل کرده و جوان تشکیل مى دهد.
جهانى که براى زنان دوستانه نیست
یکى از اساسى ترین منابع درآمد از طریق اینترنت در جهان بخصوص در کشورهاى غربى، تبلیغات است. با بیشتر شدن بازدیدکنندگان سایت هاى اینترنتى، تلاش براى جذب مخاطب و بالا بردن به اصطلاح «hitrate» صاحبان سایت ها را به هزینه هاى سرسام آورى براى تبلیغات بیشتر سوق مى دهد. متأسفانه حجم بالایى از تبلیغات، تبلیغات پورنوگرافى و ضد اخلاقى است که استفاده ابزارى از زنان در این سایت ها، باعث کسب درآمدهاى نجومى مى شود اینترنت جایگاه محیط هاى کینه توزانه و ناامن است و در بیشتر این محیط ها، زنان به گونه ویژه، آسیب پذیر مى شوند.
نوع دیگرى استفاده از زنان در اینترنت، استثمار جنسى و آزار و اذیت جسمى است. در این پدیده مسائلى چون استفاده از زنان براى هرزه نگارى، «ان ـ لاین» تا قاچاق زنان را در بر مى گیرد. قاچاق زنان و استثمار جنسى زنان در گذشته هم وجود داشته است. ولى اینترنت این فعالیت هاى غیر قانونى را آسان تر کرده است. مهاجمان و مزاحمین اینترنتى همچنین از فضاهاى اینترنتى متعدد استفاده مى کنند تا زنان را مورد آزار و اذیت و مزاحمت هاى جسمى قرار دهند و این آزارها از توهین جنسى تا استفاده صنعت جنسى از تکنیک هاى تحمیلى براى قرار دادن تصاویر هرزه نگارى، صرف نظر از سن یا جنسیت مصرف کننده، در صفحه کامپیوتر وى، را در بر مى گیرد.
امروزه اینترنت به گونه جدیدى از جرم یعنى آزار مجازى در جوامع دامن زده است که به اشکال مختلف وجود دارد. آزار مجازى را مى توان، مشکلى جدى در دنیاى امروز برشمرد. این تعارضات بسترهاى مخاطره آمیزى را بخصوص براى زنان در اینترنت به بار مى آورد که اطمینان آنان را از برقرارى ارتباطات مؤثر و سالم سلب مى کند و همین سلب اطمینان در کنار عوامل دیگر یکى از دلایل استفاده کمتر زنان از اینترنت است.
خانواده و چالش رفتارهاى اینترنتى
اینترنت یک نیروى مثبت باقى خواهد ماند به شرطى که مردم این تکنولوژى جدید را مسؤولانه مورد استفاده قرار دهند. استفاده مسؤولانه بدین معنى است که کاربر اجازه ندهد که وقت و انرژى او به جاى صرف شدن در جنبه هاى مهم زندگى نظیر خانواده، ازدواج و یا ارتباطات دیگر، بهداشت، شغل و تحصیلات صرف دنیاى اینترنت شود. مسؤولانه استفاده کردن بدین معنى نیز هست که مطمئن شویم کودکان ما نیز از این تکنولوژى به روشى سالم استفاده نمایند، وقتى که بر روى اینترنت صرف مى کند، منطقى باشد و بر روى آن کنترل وجود داشته باشد تا اینکه جهت تاریک این استفاده، آنها را قربانى نکند.
اینترنت به خودى خود ابزارى بى طرف است که در ابتدا براى تسهیل تحقیقات در نهادهاى علمى و نظامى مورد استفاده قرار مى گرفت، اما اینکه اکنون مردم از آن چگونه استفاده مى کنند و چگونه سلامت روانى جامعه را تحت تأثیر قرار داده است مشکل اساسى و جدى براى مردم ایجاد کرده است. اعتیاد به اینترنت یا وابستگى رفتارى به اینترنت، صرف نظر از اینکه آن را بیمارى یا آسیب روانى یا معضل اجتماعى بدانیم،
اعتیاد به اینترنت یا وابستگى رفتارى به اینترنت، صرف نظر از اینکه آن را بیمارى یا آسیب روانى یا معضل اجتماعى بدانیم، پدیده اى است مزمن، فراگیر و عودکننده که با صدمات جسمانى، مالى، خانوادگى، اجتماعى و روانى همراه است. شخص وابسته متعاقب وابستگى به آن دچار افت جدى در کارکردهاى فردى و اجتماعى مى گردد. فریبندگى اینترنتى در محیط خانواده باعث از هم گسیختگى ازدواج، روابط زناشویى و روابط والدین فرزندى گردیده است. افراد وابسته به اینترنت وقت کمترى از زندگى شان را به مردم اختصاص مى دهند و در عوض بیشتر اوقات شان را در انزوا وقف کامپیوتر مى کنند. اینترنت نقش گفتگو را کم رنگ تر کرده است و زنگ خطر جدى را براى ارتباطات انسانى به صدا در آورده است استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعى مرتبط است. همچنین اینترنت مفرى است براى کسانى که از مشکلات روان رنج مى برند و دچار تشویش، افسردگى و عدم اعتماد به نفس هستند. تکیه بیش از حد به استفاده از اینترنت، منشأ ایجاد اختلالاتى نظیر اعتیاد اینترنتى، افزایش اضطراب، منفى کارى، پنهان کارى، اختلال در فعالیت هاى زندگى، جدایى از جامعه، طلاق، شکست هاى تحصیلى و مشکلات مالى، مى شود. استفاده آسیب زا از اینترنت اغلب به نوعى زندگى اینترنتى منجر مى شود که ممکن است فرد را به صورت کامل از زندگى واقعى و روابط فردى واقعى منزوى سازد و حتى در مقابل مشاهده ورود عوامل مخل جهان واقعى به جهان اینترنتى جبهه گیرى شود. در بسیارى از محیط هاى اینترنتى، برخى از کاربران خودشان را گرفتار سبک زندگى اینترنتى مى سازند به طورى که آنها مى خواهند زمان هر چه بیشترى را به اینترنت اختصاص دهند. این امر گاهى اوقات باعث مى شود که زندگى شخصى خود را نادیده گرفته و از آن غفلت نماید. احساسات رو به تزاید افسردگى، نومیدى، سرخوردگى، از خود بیگانگى، گناهکارى، شرمسارى و خشم مى توانند از علایم هشدار دهنده استفاده آسیب زا از اینترنت باشند. شخص ممکن است این احساسات را با فضاى زندگى اینترنتى و یا زندگى واقعى پیوند دهد و به دوگانگى شخصیتى منجر شود که این مسئله در نوع چگونگى روابط با اعضاى خانواده تأثیر مى گذارد.
هوشیارى خانواده و شناخت اعتیاد اینترنتى
اعتیاد به اینترنت مختص به سن یا طبقه خاص نیست. مردان و زنان در سراسر دنیا مى توانند به ارتباطات اینترنتى، بازى هاى اینترنتى، جمع آورى اطلاعات و ... از طریق اینترنت معتاد شوند. افرادى که از ضعف شدید در روابط اجتماعى رنج مى برد کسانى هستند که به ارتباطات اینترنتى پناه مى برند. محققان پنج نوع اعتیاد اینترنتى را شناسایى کرده اند:
1ـ اعتیاد به بازى هاى شبکه اى: شامل بسیارى از فعالیت هاى مختلف اینترنتى است. افراد ممکن است در بازى هاى روى خط شرکت کنند و یا در حراج، شرکت کرده و یا خرید کنند. این اعتیاد بخصوص مى تواند براى کاربران بسیار گران تمام شود و یا صورت حساب اتصال به اینترنت و هزینه کارت هاى اینترنتى که توسط والدین تأمین مى شوند را افزایش دهد.
2ـ اعتیاد به روابط انسانى روى شبکه: ارتباطات روى خط در اتاق هاى گفتگو، اهمیت بیشترى نسبت به روابط فامیلى پیدا کار فرهنگى یکى از بهترین راهکارهاى چگونه استفاده کردن از اینترنت است.
ایجاد سایت هاى جذاب و دیدنى، آگاهى دادن به خانواده ها با تشکیل کارگاههاى آموزشى، معرفى و شناساندن سایت هاى مفید و ارزشمند به کاربران، و از همه مهم تر نقش صدا و سیما و مطبوعات و محققان در بیان تأثیرات مثبت و منفى و آگاهى دادن به خانواده ها در نوع استفاده و هوشیار نمودن والدین در برخورد با مسائل جانبى اینترنت، مى باشد. به علاوه گفتگوهاى روى خط با آشنایان اینترنتى، به دنبال خود، هزینه ارتباطات در دنیاى حقیقى را نیز افزایش مى دهد. باید به این نکته توجه داشت که کاربران پس از دیدار کسى روى اینترنت مشتاق دیدن (واقعى) او مى شود (که بالطبع هزینه هاى مرتبط را خواهد داشت). دیدن کسى که معلوم نیست همان کسى است که روى اینترنت خود را معرفى کرده است یا خیر؟
3ـ اطلاعات نامحدود: میزان اطلاعات در دسترس اینترنت، نامحدود و بى شمار است. بعضى کاربران ممکن است دچار وسوسه دستیابى به اطلاعات و طبقه بندى آنها شوند. اطلاعاتى که هیچ گونه نظارت و قانونى براى پاک سازى و محدود کردن آن وجود ندارد.
4ـ اعتیاد به اینترنت: زمانى که اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، بحث اعتیاد به رایانه بسیارى از موارد ذکر شده را مى پوشاند. بازى هاى رایانه اى غیر شبکه اى مى تواند براى بسیارى از افراد وابستگى شدید به همراه بیاورد. این مشکل در هنگام استفاده از انواع وسایل بازى هاى رایانه اى مثل «سگا» و «پلى استیشن» نیز رخ مى دهد.
5 ـ اعتیاد به عکس اینترنتى: عکس هاى مستهجن و شهوت آور بر روى اینترنت به سادگى قابل دستیابى اند.
زمانى که نرم افزارهاى کنترل کننده جهت محدود ساختن دسترسى افراد بخصوص کودکان و نوجوانان به پایگاههاى اینترنتى طراحى شدند، بسیارى از پایگاههاى غیر اخلاقى نیز راههایى جهت عبور از این موانع به وجود آورده اند. و این از جمله مواردى است که ذهن بسیارى از والدین را به خود مشغول کرده است.
با خانواده در اینترنت
شناخت و آگاهى در برخورد با هر گونه پدیده و فرآیندى، حرف اول را در تشخیص خوبى یا بدى مى زند. آشنایى با دنیاى کامپیوتر و بخصوص اینترنت زمینه تغییر و تحول را در زندگى بشر به وجود آورده است. هر چه این شناخت بیشتر باشد نوع و نحوه استفاده از این فن آورى نیز بهتر و مطلوب تر خواهد بود. خانواده در نوع استفاده از اینترنت در جهت کم کردن آسیب ها و بالا بردن سطح آگاهى و دانش و بهره ورى از این فن آورى براى ارتقاء سطح اقتصادى و اجتماعى خود، با به کارگیرى دو راه کار مى تواند به اهداف فوق دست بیابد.
ـ محدود نمودن اینترنت از طریق ابزارى چون فیلترینگ، کم کردن دسترسى افراد، استفاده از نرم افزارهاى خانگى براى کنترل نمودن استفاده کنندگان ...
ـ کار فرهنگى یکى از بهترین راهکارهاى چگونه استفاده کردن از اینترنت است. ایجاد سایت هاى جذاب و دیدنى، آگاهى دادن به خانواده ها با تشکیل کارگاههاى آموزشى، معرفى و شناساندن سایت هاى مفید و ارزشمند به کاربران، و از همه مهم تر نقش صدا و سیما و مطبوعات و محققان در بیان تأثیرات مثبت و منفى و آگاهى دادن به خانواده ها در نوع استفاده و هوشیار نمودن والدین در برخورد با مسائل جانبى اینترنت، مى باشد.
منابع: ــــــــــــــــــــــــــ
1ـ على سعیدى ـ ابوالقاسم شکیبا، روانشناسى و آسیب شناسى اینترنت، مشهد، نشر سنبله، چ اول، 1384.
2ـ احمد امیدوار ـ على اکبر صارمى، اعتیاد به اینترنت، مشهد، نشر تمرین، چ اول، 1381.
3ـ صادق طباطبایى، طلوع ماهواره و افول فرهنگ، تهران، مؤسسه اطلاعات، چ سوم، 1384.
4ـ شرکت شبکیه اصفهان، اینترنت بسترى جهانى، نشر مهر قائم (عج)، اصفهان، چ اول، 1382.
5ـ مجله ره آورد نور، فصلنامه اطلاع رسانى آموزشى و مطالعات رایانه اى علوم اسلامى، ش 14، س پنجم.
6ـ هیوبرت دریفوس، در باره اینترنت، مترجم على فارسى نژاد، تهران، نشر ساقى، پ اول، 1383.
7ـ نشریه ماهنامه آموزشى ـ تربیتى پیوند، ش 303، دى 1383.
8ـ سیاحت غرب، مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما، ش 29.
9ـ www.irandoc.ac.ir
10ـ www.aftab.ir.news
11ـ والاس پاتریشیا، بهنام اوحدى، روانشناسى اینترنت، ناشر نقش خورشید، اصفهان، چ اول، 1382.
12ـ پایان نامه هاى دانشجویى.
13ـ www.cometonet.com
14ـ www.shahremelli.ir
15ـ مجله الکترونیکى اطلاعات و مدارک علمى ایران، تجارب کودکان در اینترنت، ترجمه زهرا بتولى، ش 4، 1385.
16ـ فصلنامه ایرانى مطالعات فرهنگى و ارتباطات، مسائل زنان در اینترنت، اعظم راودراد.
17ـ فصلنامه ایرانى مطالعات فرهنگى و ارتباطات، نگاهى جرم شناسانه بر جرایم، امنیت و کنترل در اینترنت، سهیلا صادقى فسائى ـ شهریار محمدى.
18ـ مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه اى روزنامه همشهرى، اینترنت و تغییر فرهنگى، هلن صدیق بنایى.
19ـ www.rona.com
20ـ سیاحت غرب، ش 9 و 12.
تکیه بیش از حد به استفاده از اینترنت، منشأ ایجاد اختلالاتى نظیر اعتیاد اینترنتى، افزایش اضطراب، منفى کارى، پنهان کارى، اختلال در فعالیت هاى زندگى، جدایى از جامعه، طلاق، شکست هاى تحصیلى و مشکلات مالى، مى شود. احساسات رو به تزاید افسردگى، نومیدى، سرخوردگى، از خود بیگانگى، گناهکارى، شرمسارى و خشم مى توانند از علایم هشدار دهنده استفاده آسیب زا از اینترنت باشند.