آسیب های فرهنگی و پژوهشی اینترنت

آسیب های فرهنگی و پژوهشی اینترنت
در باره آسیب های اجتماعی اینترنت، سخنان بسیاری گفته شده و از زوایای مختلفی نسبت به این موضوع نگریسته شده است. گستره وسیعی از آسیب های اقتصادی مانند: تشدید تضاد طبقاتی و رشد شکاف میان فرادستان و فرودستان؛ شکاف نسلی بین بزرگسالان و جوانان؛ امنیت ملی، سیاسی و فرهنگی؛ آزادی و دموکراسی دیجیتالی و فرهنگ مجازی و اینترنتی، در زمره آسیب های جامعه شناختی اینترنت می باشند. در این بخش تنها به بیان آسیب های فرهنگی و پژوهشی اینترنت بسنده می کنیم و تحقیق و تحلیل سایر ابعاد اجتماعی و سیاسی اینترنت را از اندیشمندان علوم اجتماعی و ارتباطات به انتظار می نشینیم.
آسیب های فرهنگی
پیشرفت های جدید در حوزه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات مفاهیم جدیدی چون: دهکده جهانی، جامعه اطلاعاتی، جامعه مجازی و فرهنگ مجازی را پدید آورده است که پیآمدهای عملی کردن این مفاهیم تاءثیرات خوب و بد بسیاری را بر فرهنگ های مختلف دارد و آنها را بیش از گذشته در معرض تبادل، درهم آمیختگی و رویارویی با یکدیگر قرار می دهد.
در دوران کنونی، شاید اگر صدمات فرهنگی فنّاوری اطلاعات، به ویژه اینترنت را زیان بارترین، جدی ترین و پیشرفته ترین نوع تهاجم فرهنگی بدانیم، سخن به گزاف نگفته ایم. کسانی که نسبت به اینترنت خوش بین هستند، همواره از مزایا و فواید اینترنت داد سخن داده اند و آن را بهعنوان ابزاری قدرتمند برای تبادل فرهنگی بین کشورها و ملت ها می بینند؛ اما منتقدان قائلاند که اینترنت چیزی جز ابزار تسلط همه جانبه و از جمله سلطه فرهنگی کشورهای استعمارگر غرب نیست و واژه هایی مانند: فرهنگ جهانی، فرهنگ دیجیتالی (Digital Culture) و فرهنگ اینترنتی(Cyberculture) را با فرهنگ غرب هم معنا می پندارند.
در این میان، گروهی نیز با رویکردی اعتدال گرا معتقدند که می توان با حفظ ارزش های بنیادی و سنت های اصیل، از نوآوری ها و فنّاوری های جدید ارتباطی استقبال نمود و آن را در خدمت فرهنگ اسلامی به کار گرفت.
به نظر می رسد که رویکرد اعتدال گرا واقع گرایانه تر و پذیرفتنی تر از دو رویکرد قبلی است. اما حرف های منتقدان نیز، به خصوص اگر به گونه ای معتدل تر نگاه شود، از واقعیت های تلخی حکایت دارند که نباید از آنها غافل ماند. واقعیت این است که هرچند می توان از اینترنت به عنوان ابزاری جهت پیشبرد اهداف فرهنگ بومی و اسلامی استفاده کرد -همچنان که تاکنون کارهای قابل ستایشی دراین خصوص انجام شده است- اما امروزه تبلیغات فرهنگ غربی در اینترنت به اندازه ای است که گاهی احتمال غلبه و تسلط شکل های مختلف آن بر دیگر فرهنگ ها چندان دور از انتظار به نظر نمی رسد. از این رو، هیچ توجیهی برای از دست دادن فرصت و غفلت از آنچه در حال شکل گیری است، وجود ندارد. با این حال، ممکن است عده ای چنین نگرانی ای درباره هجمه فرهنگی اینترنتی را تا این اندازه جدی نگیرند، یا اساساً بدان باور نداشته باشند. در سطور آتی نمونه هایی از این واقعیت تلخ را برخواهیم شمرد تا آن را بیش از پیش تصدیق کنیم و برای هر یک چاره ای بیندیشیم.
بر اساس آماری در مورد درصد دسترسی کشورهای مختلف و استفاده کاربران از اینترنت، آمریکا و کانادا 63 درصد، اروپا 22/4 درصد و استرالیا، ژاپن و نیوزلند 6/4 درصد از رایانههای متصل به اینترنت را در اختیاردارند. در حالی که کشورهای آسیایی و آفریقایی تنها 5/9 درصد از این رایانهها را در خود جای داده اند. همچنین 83 درصد کاربران اینترنت در آمریکا، 6 درصد در اروپا، 3 درصد در اقیانوسیه و 8 درصد در بقیه قاره های دنیا قرار دارند.(2)
این آمار، ترجمان این سخن است که بیشتر فعالیت های مختلف از جمله فرهنگی، از سوی غرب انجام می شود؛ به عبارت دیگر، اینترنت همراه با همه پیام ها و پیآمدهایش که از جمله آنها ره آوردهای فرهنگی است، از غرب به شرق منتقل می شود و نباید پنداشت که این کار صرفاً به دلیل سیر طبیعی پیشرفت فنّاوری و صدور آن از سوی غرب است؛ بلکه فرهنگ سازی به شیوه غربی و خصوصاً به شیوه آمریکایی، از چیزهایی است که غربی ها برای آن کوشش های فراوانی کرده و اقدامات بزرگی را به انجام رسانده اند. همچنان که یکی از دانشمندان پرآوازه اروپا اظهار نظر کرده بود که اکنون وقت آن رسیده است که آمریکایی شویم و منظور از جهانی شدن را همان آمریکایی شدن بدانیم.
و باز همچنان در اثر رشد اینترنت و پیشرفت ارتباطات، بسیاری از سوغات های فرهنگی غرب به ویژه آمریکا، مانند غذاهای آماده، اغذیه کنتاکی و مک دونالد و بسیاری از الگوها و مدل های غربی را می توان در بیشتر کشورهای جهان به روشنی مشاهده کرد.
تاکیس فوتو پولوس (1987م) در مقاله «رسانه های جمعی، فرهنگ و دموکراسی» می نویسد:
«امروز با فرآیند جامعی از همگون سازی فرهنگی مواجه هستیم که در نتیجه آن، شهرها بیشتر و بیشتر به هم شبیه شده اند؛ مردم در همه نقاط جهان به موسیقی یکسانی گوش می دهند و بر روی صفحه های تلویزیون های خود اپراهای یکسانی را می بینند و کالاهای مصرفی مشابهی را می خرند. ظهور وفاق نئولیبرالیسم در دو دهه اخیرکه به دنبال شکست سوسیال دموکراسی بود، همگون سازی فرهنگی را تقویت کرده است. این نتیجه غیر قابل اجتناب لیبرالیزه کردن بازار و برداشتن نظارت دولتی از آن و نتیجه تشدید تجاری کردن فرهنگ بوده است. در نتیجه، جوامع سنتی و فرهنگ های آنان در سراسر جهان در حال ناپدید شدن هستند و مردم آنها به مصرف کنندگان فرهنگی که در کشورهای پیشرفته صنعتی به ویژه در ایالات متحده آمریکا تولید شده، تبدیل شده اند».(3)
حال، چنانچه کشوری مانند ایران زیرساختارهای لازم را برای مقابله با فرهنگ بیگانه و حفظ فرهنگ خودی نداشته باشد و فاقد استراتژی فرهنگی کلانی در مورد صنایع فرهنگی جدید همچون ماهواره و اینترنت باشد، طبیعی است که اسیر و شاید خودباخته و حتی متاءسفانه گاهی مبلغ فرهنگ بیگانه، به عنوان یک فرهنگ جهانی شود.
یکی دیگر از آسیب های فرهنگی اینترنت، به زبان مربوط می شود. از دیدگاه جامعه شناسان، زبان مهم ترین و اساسی ترین نماد فرهنگی یک جامعه است. به بیان جاناتان ترنر: «هنگامی که مردم به توافق می رسند که یک نشانه، علامت چه چیزی باشد و چه چیزی را ارائه دهد، آن را نماد می نامند».(4)
غیر از زبان، نمونه های کوچک تری چون: پرچم، صلیب، مشت گره خورده و برنامه های رایانه ای همگی نماد و نشانه هایی هستند که در هر جامعه دارای فرهنگ و معانی توافق شده خاصی می باشند. جامعه شناسان، مجموعه این نظام های نمادین در میان جمعیتی از انسان ها را عموما «فرهنگ» نام می نهند.
زبان به عنوان بزرگ ترین نماد فرهنگی و فرهنگ ساز جامعه، هم متاءثر از سایر نمادهای فرهنگی است و هم تاءثیرگذار بر آنهاست و به طور کلی، ساختاری نمادین است که ناظر به فرهنگ معینی می باشد. از این رو، می توان گفت که زبان هر جامعه ای دارای فرهنگ خاص آن زبان است و گسترش زبان یک جامعه، به منزله گسترش فرهنگ آن جامعه محسوب می شود. حال چنانچه وضعیت و موقعیت زبان های مختلف در اینترنت را ملاحظه کنیم، سلطه و غلبه زبان های غربی و خاصه زبان انگلیسی به روشنی نمایان است. در میان کسانی که از اینترنت استفاده می کنند؛ یعنی حدود 730 میلیون نفر، 63% به زبان انگلیسی سخن می گویند. این در حالی است که استفاده کنندگان عرب زبان فقط 4/1 درصد را به خود اختصاص داده اند.(5)
اگر وضعیت توزیع سایر نمادها و صنایع فرهنگی نیز در اینترنت سنجیده شود، چیزی شبیه وضعیت زبان خواهد بود. افزون بر این، تبلیغات فرهنگی که در صفحات و پایگاه های مخلتف به خصوص در بخش های مربوط به ابزارهای رایگان، عمومی و پراستفاده اینترنت مشاهده می شود، بیشتر ریشه در فرهنگ غرب دارد. با این حال، عده ای از روی ناآگاهی و یا عدم باور راستین به فرهنگ اصیل اسلامی، همچنان دم از فرهنگ جهانی و فرهنگ الکترونیکی می زنند و پیآمدهای غیرقابل جبران آن را متذکر نمی شوند. در حالی که حتی برخی از روشنفکران غربی نیز در این خصوص انتقادهای سختی را بیان کرده اند؛ برای مثال می توان از «روزابت مس کانتر» نام برد که در کتابی به نام «تحول» ضمن برشمردن فرصت ها در فرهنگ الکترونیکی، به تهدیدهای آن اشاره می کند و می گوید: «گوشه نشینانی که تنها به اینترنت چسبیده اند، جهان را فتح نخواهند کرد». کانتر در این کتاب می نویسد: با پذیرش فرهنگ الکترونیکی به عنوان واقعیت نوین، حقیقت های تازه ای آشکار می شوند که عبارت اند از:
1. فرهنگ الکترونیکی با «تخریب سازنده» همراه است؛ یعنی باید برای دگرگونی های ژرف تا حدّ نابودکردن کسب و کار سودآور کنونی آماده بود؛
2. پذیرش فرهنگ الکترونیکی همانند زندگی در خانه ای شیشه ای، با نورافکن های نیرومند و پیوسته روشن است. اشتباه ها بی درنگ آشکار و بزرگ نمایی می شوند؛
3. فرهنگ الکترونیکی، تا اندازه زیادی، سطحی و ساختگی است و ارتباطات، هسته بنیادین آن را تشکیل می دهد؛
4. فرهنگ الکترونیکی درضمن اجرای کار به وجود می آید؛
5. چنانچه خوب پیاده شود، ضد جنگ است؛
6. پر از ناسازه ها(پارادوکس ها) است؛
7. می تواند بسیار سرگرم کننده باشد.(6)

چالش‌های اینترنت در حوزه‌های تربیتی

چالش‌های اینترنت در حوزه‌های تربیتی

1. چالش‌های دینی و مذهبی
فضای مجازی، محلی است که همه افراد و گروه‌ها با گرایش‌های گوناگون و پیروان ادیان و مذاهب مختلف در آن حضور فعالی دارند و مطالب و عقاید خویش را در دسترس همگان می‌گذارند و در این میان، فرزندان ما را که در سن الگو گزینی و تأثیرپذیری هستند، به سوی خویش جلب نموده و عقاید و نظرات مغایر دین و مذهب را به آنان تحمیل می‌کنند. آنان در ذهن فرزندان شبهه‌های معرفتی ایجاد می‌کنند و شخصیت‌ها و الگوهای دینی را در اذهان آنان مورد نقد و تشکیک قرار می‌دهند تا اعتماد نوجوانان ما را از آنان سلب کنند؛ به عنوان نمونه، طبق آمار منتشر شده در پایگاه تبیان بیش از چهل هزار وب‌سایت وهابیت در حال تلاش برای رسیدن به اهداف خود می‌باشند و شبانه‌روز مشغول به روز کردن وب‌سایت‌های خود هستند تا ذهن کاوشگر نوجوانان و جوانان ما را در مسیر امیال خود قرار دهند. در این بین، مسیحیت، یهودیت و ادیان ساخته و پرداخته ذهن بشر نیز در حال تلاش هستند تا نسل امروز را تحت تأثیر افکار و اندیشه‌های خویش قرار دهند. آنان با کلمات، واژه‌ها و جملات زیبا و جذاب در روح و فکر فرزندان نفوذ می‌کنند و آنان را به سوی خود جلب می‌کنند. طی آمار منتشر شده از سوی شبکه العربیه بیش از ده هزار پایگاه فعال و گسترده در سطح جهان بر ضد آموزه‌های قرآنی و اسلامی فعالیت دارند و در مقابل، تنها دویست پایگاه اینترنتی در فضای مجازی وجود دارد که در جهت دفاع از آموزه‌های قرآنی و احکام اسلامی و پاسخ به شبهات دینی در تلاش هستند.
همچنین شاهد هستیم که مسیحیت با تبلیغ و ترفندهای متعدد در حال فراخواندن نوجوانان و جوانان ما به آموزه‌های خویش است و آمار موجود در این زمینه نیز نگران کننده است. ازاین‌رو، اگر تدبیری مناسب از سوی مسئولان و به‌ویژه والدین اندیشیده نشود، ممکن است خسارت‌های معنوی و تربیتی وارده غیر قابل جبران باشد.
از سویی، در فضای مجازی دیده شده است که قرآن مورد تحریف قرار گرفته و یا نیایش‌های مذهبی مانند نماز را دستخوش تغییرات قرار داده، آن‌ها را برای کودکان و نوجوانان در پایگاه‌‌های ویژه این سن عرضه می‌کنند. بر اساس گزارش خبرگزاری فارس، دو شرکت انتشاراتی آمریکایی اقدام به چاپ و توزیع قرآنی تحریف شده به نام «الفرقان الحق» کرده‌اند که ضمن تخریب عقاید بنیادین اسلامی، مسلمانان را از مبارزه مسلحانه با دشمنان اسلام بر حذر می‌دارد. دو ناشر آمریکایی به نام‌های «اُمگا 2001» و «ون‌پرس» بر چاپ و توزیع این کتاب نظارت کرده‌اند و در مقدمه آن آورده‌اند که این کتاب به طور خاص برای کشورهای عربی و به طور عام برای کشورهای اسلامی است. این کتاب در 366 صفحه و به دو زبان عربی و انگلیسی منتشر گردیده و میان دانش‌آموزان برتر مدارس خارجی در کویت که حیات خلوتی مناسب برای این فعالیت‌ها محسوب می‌شوند، توزیع شده است. این قرآن ساختگی 77 قسمت یا «سوره» دارد و در مقدمه آن آمده است که هر انسانی صرف نظر از نژاد، رنگ، ملیت، امت و دینش به این کتاب، یعنی «الفرقان الحق» نیاز دارد. در میان اسامی سوره‌های این کتاب، نام‌هایی مانند: «فاتحه، محبت، مسیح، ثالوث، مارقین، کافرین، تنزیل و تحریف» به چشم می‌خورد. این کتاب با بسمله‌ای که سه دین یهودی، مسیحی و اسلام را در یک جا جمع می‌کند، آغاز می‌شود.
بنا بر این گزارش، پس از این بسمله‌ و مقدمه، به تقلید از قرآن کریم سوره‌ای به نام «فاتحه» ذکر شده و پس از آن سوره‌ «نور» و بعد از آن سوره «صلح» آمده و به همین ترتیب تا 77 بخش به نام سوره ادامه می‌یابد.
این داستان برای فریضه نماز هم تکرار شده است که می‌توان به عنوان مثال به دستور خواندن سوره توحید در نماز بدون واژه «قل» اشاره نمود. پدید آورندگان این نماز، چنین توجیه می‌کنند که در نماز خطاب ما به خداوند است و نباید به خداوند دستور داد!

2. ایجاد شکاف میان انقلاب اسلامی ‌و آرمان‌های آن
از دیگر شگرد‌های تبلیغی و تربیتی موجود در اینترنت می‌توان به پایگاه‌هایی اشاره کرد که به نقد دروغین انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی(ره) و اهداف و آرمان‌های آن پرداخته‌اند. ظهور جمهوری اسلامی ایران به عنوان خطری جدی برای جبهه باطل محسوب می‌شود و به روشنی موجبات کینه آنان را فراهم ساخته است. ازاین‌رو، آنان چاره‌ای جز مقابله با آن از راه‌های مختلف پیدا ننمودند. از جمله این راه‌ها می‌توان به فضای اینترنت اشاره کرد که با پخش مطالب، تصاویر، کاریکاتورها و فتوکاتورهای ساختگی، اهداف و ارکان نظام مقدس اسلامی‌مان را زیر سؤال برده، سعی در تخریب آن دارند. به همین جهت، فرزندان و نسل جدید و نوپای ما را علیه انقلاب اسلامی تحریک نموده، آن‌ها را به اعمال خرابکارانه بر ضد نظام اسلامی تشویق می‌کنند. اینان تغییر ارزش‌ها و ایجاد شکاف میان نسل‌های دوران پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن را آغاز نموده و همچنین عوامل داخلی وابسته را برای بسترسازی مناسب در جهت نفوذ بیشتر فرهنگ غربی بسیج کرده‌اند. شلن برگر، سرپرست یک تیم تحقیقاتی بین المللی اعلام کرد که وسایل ارتباط جمعی پُر نفوذ و محیط‌های مجازی بین المللی عمدتاً در مالکیت سرمایه‌داران آمریکایی و صهیونیست‌ها قرار دارد که اغلب تصویر منفی و منفوری از اسلام و جمهوری اسلامی ایران ارائه می‌دهند و سپس با تخریب چهره شخصیت‌های نظام و اهداف پیش روی آن، در پی رسیدن به آمال شوم خود هستند.

3. ترویج خرافه‌گرایی و عرفان‌های دروغین
یکی دیگر از تعالیم فضای نوپدید اینترنت، ترویج خرافه‌گرایی است. پایگاه‌‌هایی با انتشار داستان‌ها و تصاویر ساختگی، اذهان کودکان و نوجوانان را به مسائلی خرافی مشغول می‌کنند که مانع از درک واقعیت می‌شود. افراد نسبتاً فراوانی روی اینترنت به فعالیت‌هایی همچون ادعاهای دروغین ارتباط با عوالم دیگر و جهان ماوراء طبیعت و یافتن راه حل مشکلات انسان‌ها مشغول هستند و با پخش برخی مطالب، فضایی مسموم را ایجاد نموده و باورهای غلطی را القا می‌کنند؛ به عنوان مثال، در یکی از پایگاه‌های اینترنت زنی به نام «ف.آ» ادعا کرده بود که با ائمه معصومین ارتباط دارد و هر کسی که می‌خواهد حوائجش برآورده شود، می‌تواند به او مراجعه کند. و یا فردی با اضافه کردن رقص سماع به نماز، نماز جدیدی را ابداع کرده و مدعی شده بود که با امام عصر(عج) مرتبط است، همچنین در برخی از پایگاه‌ها آمده بودزنی در یک روستا مدعی شده است که روی بدن یک گاو و گوساله‌اش کلمات مقدسی حک شده و این گاو و گوساله مقدس هستند. مردم آن روستا و روستاهای اطراف با تجمع در مقابل خانه این زن، خواهان روا شدن حاجات خود از سوی این گاو و گوساله بودند. در برخی از پایگاه‌های اینترنتی دیگر آمده بود که مردی به نام «م. و» از هلند به ایران آمده و مدعی است که پیغمبر فرقه اسماعیلیه است. او احکام حرام را حلال و تمامی احکام حلال را حرام اعلام کرده و با روش‌های ابداعی مانند «دعا درمانی» و «انرژی اذکار» عده‌ای را پیرامون خود جمع نموده است.
عرفان‌ها و مکتب‌های دروغین نیز قدم در پهنه وب گذاشته و مریدانی را به گرد خود جمع نموده‌اند. انتشار خرافات در موضوعات عرفانی و خداپرستی را می‌توان یکی دیگر از این بدآموزی‌ها نام برد که توجه جوانان را به خود جلب نموده و آنان را با کلمات و جملات فریبنده به سوی خود فرا می‌خوانند.
به عنوان مثال، عرفان «پال توئیچل» که برخی از صفحات وب را به خود اختصاص داده، افراد را به انزوا کشانده و به اندیشه در سفر روح فرا می‌خواند. در حال حاضر، این عرفان که ملقب به «اکنکار» نیز هست و افراد آن به عنوان «اکیست» شناخته می‌شوند، خطرناک‌ترین اندیشه خرافی است که ظهور یافته و در برخی از نوجوانان جامعه ما اثرات نامطلوبی را بر جای گذارده است. اکیست‌ها با دوره‌هایی که طی می‌کنند، گاه به مباحثی مانند شیطان‌پرستی در می‌غلتند و یا مثلاً عرفان TSN که در دهه اخیر بروز یافته و از طریق شبکه اینترنت تبلیغ و ترویج شده است. در این خرافه‌پردازی‌های به اصطلاح عرفانی، دوره‌هایی وجود دارد به نام «دوره آینه» که در ره‌سپاران آینه یکدیگر شده، به «ازدواج‌های معنوی» گرایش پیدا می‌کنند. ازدواج معنوی و داشتن زوج معرفتی به این معنا است‌ که باید افراد در کنار زوج معرفتی خود، به تعالی برسند. به گمان آن‌ها اگر کسی زوج معرفتی نداشته باشد، فردی عقده‌ای است و آماده زندگی نیست و از روح و روان خود و دیگران درکی ندارد و جهان را نمی‌فهمد. در برخی خبرها آمده بود که در تهران خانمی در مقابل چشمان شوهرخود، «جشن ازدواج معنوی» گرفته و شوهرش هم از او فیلمبرداری می‌کرده است. ازاین‌رو، خانواده‌ها باید بسیار مراقب باشند؛ زیرا برخی اوقات استفاده از شبکه اینترنت به مسائلی می‌انجامد که اصلاح آن ممکن نیست.

4. تأثیرپذیری از فرهنگ صهیونیزم
در عصر حاضر، اینترنت از سوی صهیونیست‌ها به بستری برای انتقال فرهنگ آنان تبدیل شده و برای تبلیغ اندیشه‌های صهیونیزم و مظلوم‌نمایی و برحق نشان دادن رژیم اشغالگر قدس به کار گرفته می‌شود در این شبکه جهانی سعی می‌شود مدافعان سرزمین فلسطین تروریست قلمداد شده و اشغالگران قربانی خوانده شوند. آنان یهودیت را منادی اخلاق و فرهنگ می‌خوانند و اعلام می‌کنند که تأسیس دولت اسرائیل زمینه بازگشت به سرزمین آفتاب مقدس را که یهود صدها سال پیش از آن‌جا بیرون رانده شده، فراهم می‌سازد. آنان چنین القا می‌کنند که تأسیس دولت اسرائیل تکمیل پیشگویی‌های کتاب مقدس و جوهر تمام کارها است‌.
در شبکه اینترنت گذشته از پایگاه‌هایی که به طور مشخص دولت غاصب اسرائیل را برحق جلوه می‌دهند و صهنیونیزم را مساوی یهودیت قرار می‌دهند، پایگاه‌های بسیاری نیز وجود دارند که به صورت آشکار و پنهان فرهنگ نژادپرستانه صهیونیزم را تبلیغ کرده و با برعکس جلوه دادن حقایق و سرپوش گذاشتن روی جنایات رژیم اشغالگر اسرائیل، سعی در انحراف اذهان و وارونه کردن حقیقت دارند. این پایگاه‌های صهیونیستی در خصوص جنایات نسل‌کشی اسرائیل در غزه و به خاک و خون کشیدن کودکان و نوجوانان هیچ تصویر، گزارش یا خبری منعکس نمی‌کنند و حتی سعی می‌کنند گزارش‌های دیگران را نیز به گونه‌ای تحلیل و تفسیر کنند که نشان دهند مردم غزه آغاز کننده جنگ بوده و شهروندان اسرائیلی مورد هدف فلسطینیان هستند. آنان تلاش مضاعفی را در شبکه اینترنت به کار می‌گیرند تا به حمایت کنندگان از غزه و مظلومان فلسطین بقبولان‌اند که به مسائل داخلی خود بپردازید و از لبنان و فلسطین دست بردارید.
صهیونیزم سایبر در تلاش است تا به نسل جوان و نوجوان ما القا کند که اسرائیل یک کشور عضو سازمان ملل است و نباید موجودیت آن را زیر سؤال برد. تلاش پایگاه‌‌های صهیونیستی این است که کاربران خودبه‌خود هنگام مراجعه به این پایگاه‌‌ها تحت تأثیر قرار گیرند و به این باور دروغین برسند که این فلسطینی‌ها و مردم لبنان و غزه هستند که آتش جنگ و درگیری را شعله‌ور می‌کنند. آنان با سوء استفاده از هیجانات و انرژی جوانان دینی و غیرت ملی فرزندان ما سعی دارند بر احساسات این نسل تأثیر گذاشته و مسأله‌‌ فلسطین را یک موضوع عربی قلمداد کنند و اشغال سرزمین قدس را خواست مردم آن خطه القا کنند و مردم مظلوم فلسطین را منفور جلوه دهند.

5. جدایی از فرهنگ مهدویت و انتظار
دشمنان معنویت در فضای سایبر تمام توان خویش را به کار بسته‌اند تا فرهنگ مهدویت و انتظار و اعتقاد به وجود منجی به‌‌ویژه حضرت مهدی(عج) را کم‌رنگ ساخته و با طرح سؤالات و شبهاتی ساختگی بر ذهن فرزندان ما تأثیر منفی گذاشته و عقاید و نظرات منحرف خویش را به آنان عرضه کنند. تلاش این اندیشه‌های باطل بر آن است که با انتشار مطالب و فیلم‌های تخیلی، نام حضرت مهدی(عج) را با خشونت و خونریزی و ناامنی مأنوس سازند و بر طبق اصل شرطی‌سازی در روان‌شناسی، به فرزندان القا کنند که با شنیدن نام حضرت مهدی(عج) به یاد خشونت‌ افتاده، همواره از این شخص در هراس باشند.
یکی از فعالیت‌های تبلیغاتی که درباره اعتقاد به ظهور منجی توسط دشمنان در این عصر انجام گرفته، تولید فیلم «نوسترا داموس» است که سه ماه متوالی در شبکه‌های تلویزیونی امریکا به نمایش گذاشته شد و از طریق شبکه اینترنت نیز در دسترس جهانیان قرار گرفت. در این فیلم منجی مذکور با لباس عربی نشان داده می‌شود که هر کاری را با فشار یک کلید انجام می‌دهد و در اثر اقدامات او خون‌های بسیاری ریخته شده و تعداد فراوانی یتیم و بی‌سرپرست بر جای می‌ماند.
این فیلم سرگذشت زندگی ستاره‌شناس و پزشکی فرانسوی به‌نام «میشیل نوسترا داموس» است که نزدیک به ۵٠٠ سال قبل می‌زیسته است. وی پیشگویی‌های خود را درباره آینده به رشته تحریر درآورده که مهم‌ترین آن‌ها پیشگویی او در مورد ظهور نواده پیامبر (ص) در مکه مکرمه و وحدت بخشیدن به مسلمانان و به زیر پرچم خود درآوردن آن‌ها و پیروزی بر اروپائیان و ویران کردن شهر و یا شهرهای بزرگ سرزمین جدید (امریکا) است.کارشناسان می‌گویند لابی صهیونیست و سازمان‌های جاسوسی و اطلاعاتی امریکا در ساختن این فیلم دست داشته‌اند و هدف آنان از تهیه چنین فیلمی بسیج نمودن ملت‌های امریکا و اروپا علیه مسلمانان به‌ویژه شیعیان است؛ زیرا آن را خطری می‌پندارند که غرب و تمدن آن را تهدید می‌کند.

6. گرایش به پورنوگرافی و مسائل جنسی
سوق دادن فرزندان به سمت پدیده پورنوگرافی و مسائل جنسی، از دیگر ترفند‌های پایگاه‌های اینترنتی است که پدید آورنده مشکلات اخلاقی برای فرزندان ما می‌باشد. از جمله این مشکلات می‌توان به اختلال در خواب و بلوغ زودرس اشاره نمود. هدف این پایگاه‌ها سست کردن بنیان خانواده‌ها و اشاعه فرهنگ فساد و فحشا در جامعه است؛ زیرا این رهیافتی است که برای برچیدن فرهنگ‌های اصیل دینی و اخلاقی و براندازی نظام‌های دینی همچون کشور اسلامی‌اندلس در گذشته تجربه شده است. اینان با پخش تصاویر، فیلم‌ها، داستان‌ها و مطالب مستهجن قصد دارند فرزندان ما را به فساد اخلاقی کشانده، آنان را به این پدیده معتاد سازند. آمار نشان می‌دهد که هر روز 266 صفحه جدید پورنو در اینترنت تأسیس می‌شود. تعدادی از پژوهشگران معتقدند که عادت بیمارگونه دیدن عکس یا فیلم‌های پورنو، بر رفتار جنسی افراد تأثیر منفی دارد. برخی دیگر از پژوهشگران نیز مشاهده تصاویر پورنو را با مصرف مواد مخدر مقایسه می‌کنند و ادعا می‌کنند که دیدن صفحات پورنو در اینترنت، تفاوتی با استعمال مواد مخدر ندارد. اینان می‌گویند یک بار دیدن پورنو، برای ابتلا به اعتیاد کافی است. فرزندان ما با مشاهده این‌گونه مطالب در صفحات وب با بن‌بست روحی شدیدی مواجه گشته، به افسردگی دچار خواهد شد. طبق گزارش پایگاه سیتنا از قول مهندس کرم بیگی، میزان و درصد استفاده از پهنای باند اینترنت در زمینة مسائل غیراخلاقی و چت در دنیا و ایران بین 3 تا 7 درصد است. این آمار از طریق جستجو در پایگاه‌‌ها به دست آمده است.
اگرچه تاکنون در ایران آمار دقیقی از این‌گونه پایگاه‌‌ها و میزان مراجعه به آن‌ها به دست نیامده است، با این حال بر اساس تحقیقات صورت گرفته و به احتمال فراوان، این آمار در کشورمان از درصد متوسط دنیا کمتر است. به غیر از این پایگاه‌ها، وبلاگ‌هایی چندین برابر بیشتر از وب‌‌سایت‌ها وجود دارند که به انتشار این‌گونه مطالب می‌پردازند. این صفحات و صفحات مشابه، آثاری چون خشونت و اختلالات رفتاری را نیز به دنبال خواهند داشت.

7. کاهش تأثیرپذیری اطفال از والدین
برخی پایگاه‌ها در اینترنت به فرزندان یاد می‌دهند که به نصایح و صحبت‌های والدین خویش اهمیت نداده و به بهانه‌های مختلف از جمله قدیمی بودن این سخنان و حضور در عصر فضای مجازی و دیجیتال در مقابل آنان بایستند. همچنین به نوجوانان آموزش می‌دهند که چگونه به اهداف خود دست یابند و به چیزی که می‌خواهند، خارج از قواعد خانواده، برسند. اینترنت به آنان تعلیم می‌دهد که چطور مطالبات خود را از پدر و مادر درخواست نمایند و از چه طریقی شانه از زیر بار خواسته‌های والدین خویش خالی کنند. فضای مجازی به آنان یاد می‌دهد که فقط به حرف‌های به اصطلاح امروزی گوش دهند و بر هدفی که مقصودشان است، اصرار ورزند. برخی صفحات وب در اینترنت راهکارهای مخالفت با والدین و فرهنگ فرزندسالاری را به آنان تعلیم داده، در پاره‌ای اوقات به طور غیرمستقیم خشونت علیه والدین را نیز توصیه می‌کنند.

8. ترویج فرهنگ غربی و ایجاد بحران هویت
فرهنگ، دایره‌ای گسترده دارد که در مطالعات جامعه‌شناختی، در دو بُعد مادی و معنوی مورد بررسی قرار می‌گیرد. بُعد مادی فرهنگ در حقیقت همان ابزار و وسایل نفوذ ارزش‌ها هستند و بعد دیگر آن، همان ویژگی‌های رفتاری و عقیدتی اکتسابی اعضای جامعه می‌باشد. هجوم فرهنگ بیگانه مسأله‌‌ای نیست که بتوان از ورود آن به کشور جلوگیری کرد. غرب با استفاده از فناوری و ابزار نوین، هنجارها و ارزش‌های خود را بر جوامع دیگر تحمیل می‌کند که در صورت عدم هوشیاری فرهیختگان، ممکن است جوامعی که به سوابق تاریخی خود توجه نکنند، به «واپس‌ماندگی فرهنگی» دچار شوند و ارزش‌ها و هنجارهای اصیل و بومی آن جامعه اضمحلال و تغییر یابد.
ابزارهای مدرن انتقال فرهنگ، شامل رسانه‌های گروهی، شبکه اینترنت و دیگر وسایل ارتباطی و مخابراتی است. روش دیرینه غرب در انتقال فرهنگ خود به سایر ملل این گونه است که محصولات فکری خود را به صورت فرضیه‌ها و اندیشه‌ها و ایده‌های علمی و تمدنی جدید به شکلی ارائه می‌دهدکه در محافل علمی و آموزشی، رفتارها و هنجارهای غربی به صورت ناخودآگاه از سوی دانش‌آموزان و دانشجویان پذیرفته و نشر داده می‌شوند؛ در حالی که علم و ارزش‌های حاکم بر غرب دو روی یک سکه‌اند و با هم تعامل داشته، لازم و ملزوم یکدیگرند. روح آموزش‌های غربی بر اومانیسم (انسان‌گرایی) مبتنی است و حال آن‌که این تفکر با اندیشه اسلامی که مبتنی بر الوهیت و دین‌سالاری است، تفاوت دارد. در این میان، مهم است که والدین فرزندان خود را هوشیار سازند تا در بهره‌گیری از مطالب و مفاهیم علمی از شبکه جهانی اینترنت، مراقب تأثیرگذاری فرهنگی دیگران نیز باشند و پیوسته پیشینه درخشان علمی و ملی و مذهبی خود را برای آنان گوشزد کنند.
یکی دیگر از فرهنگ‌های ترویجی غرب که بر تربیت نسل امروز تأثیرگذار است، مدگرایی غربی می‌باشد که طریقه پوشیدن لباس، آرایش مو و به طور کلی آرایش ظاهر را به اشکال متنوع به ظهور رسانده است. سرمایه‌داران و سودجویانی که بسیاری از صفحات وب را در دستان خود گرفته‌اند، سعی دارند فرهنگ مدگرایی خویش را به فرزندان ما تحمیل نمایند و آنان را به سمت فرهنگ پوششی خود بکشانند. آنان با انتشار تصاویر و فیلم‌های گوناگون فرزندان را به سمت مدهایی چون سبک شیطان‌پرستان و همجنس‌گرایان سوق می‌دهند و با ترویج فرهنگ برهنگی و نیمه‌برهنگی بر جذابیت‌های جنسی کار خویش می‌افزایند. آنان با تغییراتی در غالب فرهنگ عمومی جامعه، فرهنگ‌های عرف جامعه را به سوی اهداف خویش هدایت می‌کنند. کشور‌های غربی با تغییر رویکرد نسبت به پدیده حجاب سعی دارند تا آن را تا حد یک امر زیباشناختی تنزل دهند و حجاب را از فلسفه اصلی خود که پوشیدگی است، جدا کنند. بی‌شک، رویکرد مُدمحور به حجاب با آموزه‌های اجتماعی اسلام تناقض دارد. این رویکرد متضمن پاسخ به تنوع‌طلبی بصری است و حال آن‌که آموزه‌های اسلام درباره حجاب اساساً به از بین بردن زمینه‌های بصری گناه از سطح جامعه توجه دارد. استکبار جهانی که نتوانست اعتقادات مردم مسلمان را از آن‌ها بگیرد، اکنون می‌کوشد با خارج کردن اعتقادات از مسیر اصلی خود و تبدیل آن‌ها به اموری بی‌اثر و بی‌خطر، حتی از آن‌ها برای مقاصد خود بهره‌برداری کند تا دیگر حجاب و پوشش اسلامی سلاحی در برابر تنوع‌طلبی و مُدگرایی غربی نباشد، بلکه خود همراه و مکمل آن باشد. در داخل کشور نیز چند سالی است که برای ساماندهی وضع پوشش، اقدام به برگزاری نمایشگاه‌های زنده لباس می‌شود. به نظر می‌رسد باید در اصل برگزاری این نوع نمایشگاه‌ها که اساساً برای پاسخ گفتن به تنوع‌طلبی در عرصه عمومی جامعه است، تجدید نظر صورت گیرد.

9. تشویق به هنجارشکنی اجتماعی
از دیگر آموزه‌های برخی از پایگاه‌ها در اینترنت، تشویق نوجوانان و جوانان به اعمالی بر خلاف هنجارهای جامعه است. این مطالب فرزندان را به اعمال ضد هنجاری از جمله: دزدی، آدم‌ربایی، قتل، آشوب‌گری، نشر اکاذیب و یا مهمانی‌های شبانه تحریک می‌کند. پایگاه‌‌های مذکور حتی به آموزش خودکشی مبادرت ورزیده و راه‌های مختلف آن را تعلیم می‌دهند. پایگاه‌‌هایی در شبکه اینترنت وجود دارند که فرزندان را به ساختن صفحات وب و وبلاگ‌های مختلف با عناوینی چون: سکس و مطالب ضد انقلاب اسلامی، دین و تشیع راهنمایی می‌نمایند.

10. اعتیاد به اینترنت و بازماندن از رشد علمی و جسمی
فضای اینترنت به لحاظ جذابیت‌های آن، ساعت‌ها فرزندان را به خود مشغول می‌سازد موجبات سرگرمی آنان را فراهم می‌کند. به این ترتیب، کودکان و نوجوانان بسیار به چنین محیطی علاقه‌مند می‌شوند و سعی می‌کنند بیشتر وقت خویش را در مقابل رایانه و درون فضای سایبر بگذرانند که به‌تدریج به آن اعتیاد پیدا می‌کنند. بر اساس گزارش خبرگزاری ایسنا پروفسور دایان ویلند که درباره اعتیاد رایانه‌ای تحقیقات می‌کند، معتقد است: بسیاری از کاربران اینترنت عادت دارند که هر روز ساعات بسیاری آنلاین باشند؛‌ حتی اگر هدف خاصی را در دنیای مجازی دنبال نکنند. 5 تا 10 درصد کاربرانی که در حال حاضر به اینترنت اعتیاد ندارند، در گذشته این تجربه را داشته‌اند.
عده‌ای از کاربران تنها برای ایجاد ارتباط با دیگران وارد محیط شبکه می‌شوند و حتی اگر یک روز این کار را انجام ندهند، احساس می‌کنند که چیزی از زندگی آن‌ها گم یا کم شده است. اعتیاد آنلاین علاوه بر این‌که مضررات اجتماعی در پی دارد، می‌تواند برای سلامت کاربر نیز خطرناک باشد.
پروفسور ویلند ادامه می‌دهد که در هر صورت در حال حاضر نگرانی‌ها نسبت به اعتیاد اینترنتی شدت گرفته و با توجه به گسترش روزافزون اینترنت در جهان، به طور مسلم، پدیدة اعتیاد به اینترنت در‌ آینده وسیع‌تر خواهد شد و باید زمینه‌ای را برای استفادة‌ صحیح از دنیای مجازی فراهم آورد.
به گفتة وی، بسیاری از معتادان به اینترنت، در دوره‌هایی از زندگی خود دچار افسردگی، استعمال مشروبات الکی و آشفتگی‌های روانی بوده‌اند. معتادان به اینترنت همچنین نسبت به تحصیل علم بی‌میل می‌شوند و همین امر موجبات دلسردی آنان از ادامه تحصیل گردیده، در نهایت، ترک تحصیل می‌کنند.
از دیگر مضرات، عدم رشد روحیه اجتماعی، ناتوانی در تعامل با دیگران و جامعه و نیز عدم رشد جسمی در کودکان و نوجوانان است که صدمات جبران‌ناپذیری را به همراه خواهد داشت.

11. دوست‌یابی‌‌های خطرناک اینترنتی
در اینترنت پایگاه‌‌های مختلف دوست‌یابی‌ به چشم می‌خورد که فرزندان ما بدون این‌که آگاهی داشته باشند، جذب آنان شده و با افرادی که مشخص نیست چه کسی هستند، از کجا هستند؟ خانواده آن‌ها کیست، دارای چه عقاید و فرهنگی هستند و چند سال سن دارند، دوست می‌شوند و ممکن است تحت تأثیر قرار گرفته و به راه‌های انحرافی کشیده شوند. خبرگزاری فارس طی گزارشی بیان کرده است که یکی از مشکلات جدید کار در فضای اینترنتی، دوستی‌های مجازی یا علاقه‌مندی نوجوانان و جوانان از طریق اینترنت است که متأسفانه پس از دوست‌یابی و شکست در ارتباط و ملاقات به افسردگی کشیده شده و بعضاً دست به خودکشی می‌زنند. این دوستی‌های مجازی مشکلات فراوانی را برای خانواده‌ها به وجود آورده است. دوست‌یابی‌ اینترنتی، فرهنگ دوست‌یابی‌ بدون هویت و منطق را رواج می‌دهد و زمینه روابط نامشروع و خارج از ضوابط و عرف را فراهم می‌سازد؛ بدون آن‌که والدین از این شرایط آگاهی داشته باشند.

سخن پایانی:وظیفه والدین و مسئولان
در برابر این تهدیدها والدین می‌توانند با نقش نظارتی خود مانع بسیاری از انحرافات شده و با انجام تمهیداتی مناسب، محیطی امن را در اینترنت برای فرزند خویش ایجاد نمایند. این موضوع باید پذیرفته شود که در این عصر اتصال به اینترنت امری اجتناب‌ناپذیر است. پس والدین باید با مدیریت خویش بر کار فرزندان خود در دهکده اطلاعات نظارت کنند. مدیریت و نظارت والدین بر شبکه اینترنت راه‌های متعددی اعم از حضوری، فنی و تخصصی، تربیتی و ارشادی دارد که می‌توانند اعم از متخصصان امر، مشاوره‌های لازم را دریافت کنند.
اما نقش مسئولان، بسیار حیاتی است. مسئولان ابتدا باید با اجرای طرح فیلترینگ قدرتمند جلوی استفاده از پایگاه‌‌های خلاف اخلاق و عرف را بگیرند. دوم این‌که باید با تأسیس پایگاه‌های مختلف و جذاب و مناسب سنین مختلف و ارائه مطالب مفید و نیز اعلام هشدارهای جدی در مورد سوء استفاده‌های اینترنتی، به معرفی فرهنگ ناب اسلام و تشیع و بیان افتخارات ملی و مذهبی و آرمان‌های انقلاب شکوهمند اسلامی پرداخته، محیط را برای رشد فکری، علمی و جسمی فرزندان میهن اسلامی‌مان فراهم سازند.
به عقیده نگارنده لازم است از دوران مدرسه فرهنگ استفاده از امکانات نوپدید را آموزش داده و کتب درسی با عنوان فناوری اطلاعات در مدارس تدوین و تدریس شود و در آن‌جا به فرصت‌ها و تهدید‌های این دانش جدید پرداخته گردد و فرزندان را با مزایا و آسیب‌های آن آشنا نمایند.

منابع:
1. نقش رسانه‌ها در تربیت جوانان، دکتر غلامعلی افروز، www.maroofyaran.net.
2. تعلیم وتربیت و ویژگی‌های دوران معاصر، دکتر سید مهدی سجادی، www.iranpress.ir.
3. تبلیغات دینی در بستر اینترنت، www.gerdab.ir.
4. حوزه نت، ماهیت و قلمرو تعلیم و تربیت اسلامی، دکتر خسرو باقری.
5. روزنامه کیهان، ش18446.
6. پایگاه فرهنگی تبلیغی فترت، دکان‌های دروغین معنوی.
7. روزنامه قدس، 18 خرداد 1385.
8. پایگاه شمس ولایت، عرفان‌های دروغین با ادعاهای ملکوتی، علی حمیدیان.
9. خبرگزاری آینده روشن، اقدامات غرب در جهت مخدوش نشان دادن انقلاب جهانی حضرت مهدی(عج).
10. پدیده جدید: اعتیاد به پورنو، www.gerdab.ir.
11. همان.
12. پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، وقتی حجاب فشن می‌شود.
13. ر.ک: فصلنامه ره‌آورد نور، فناوری اطلاعات و ضرورت نظارت والدین، ش 25.

اینترنت و چالش‌های تربیتی فرزندان

اینترنت و چالش‌های تربیتی فرزندان
فرهنگ جامعه ما بر پایه دین مبین اسلام بنا نهاده شده و الگوهای تربیتی این جامعه نیز بر اساس آموزه‌های اسلامی شکل گرفته است و سعی همه ما بر این است که بتوانیم فرزندانی مطابق با این آموزه‌ها تربیت نماییم و باعث رشد و بالندگی آن‌ها شویم.
انسان بر اساس طبیعت ذاتی خویش احتیاج به برقراری ارتباط دارد. انسان‌ها از آغاز برای برقراری ارتباط و رساندن پیام خود به دیگران، شیوه‌های گوناگون را به کار برده‌اند؛ از اشاره‌های رمزگونه اولیه گرفته، تا استفاده از پیشرفته‌ترین وسایل ارتباطی مدرن امروزی. رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی که در گذشته دارای رشدی کند و ناچیز بوده، در عصر حاضر با تحول چشم‌گیری روبه‌رو شده‌اند؛ به گونه‌ای که عصر حاضر را «عصر اطلاعات و ارتباطات» می‌خوانند؛ آن هم ارتباط جوامع انسانی؛ یعنی ارتباط بین کالا، سرمایه، فرهنگ و اعتقادات که به‌آسانی از مرزهای جغرافیایی می‌گذرند و وارد قلمرو دیگر جوامع می‌شوند. همچنین عصر حاضر را «عصر جریان‌های اجتماعی و تحول» نیز نامیده‌اند؛ تحول در عقاید، انگاره‌ها ، پیام‌ها و ارزش‌ها. در چنین برهه‌ای از زمان که فضای مجازی جهان را به دهکده‌ای کوچک مبدل کرده و مردم جهان را از کوچک و بزرگ با فرهنگ و باورهای متفاوت با یکدیگر مرتبط نموده، مباحث تربیتی فرزندان را با چالش روبه‌رو ساخته است. در شرایطی که فرزندان با هدایت والدین باید الگویی مناسب برای خود برگزینند و مسیر زندگی خویش را انتخاب کنند، با ورود به این دهکده جهانی، به دنیایی بی‌انتها متصل شده و با آن خو می‌گیرند و طبق راه ورسم آن رشد نموده و بلوغ جسمی و روحی پیدا می‌کنند. در چنین فضایی که فرزندان به ارتباطات انسانی و واقعی اطرافیان و مسائل اجتماعی پیرامون خویش کم‌توجه و در برخی از اوقات بی‌توجه شوند، این هشداری جدی برای خانواده‌ها محسوب می‌شود که باید درصدد رفع این مشکل برآیند؛ زیرا ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری را سبب شده و دیگر توان کنترل فرزندان خود را از دست بدهند.
اکنون نسل کنونی در شرایطی قرار دارد که استفاده از رایانه و به‌خصوص اینترنت در زندگی‌شان اجتناب‌ناپذیر است. در میان فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی که ساختار اطلاعاتی جوامع امروز را تغییر داده‌اند، رسانه اینترنت که فضای مجازی را درزندگی واقعی انسان وارد کرده، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است و تأثیرگذاری آن در بخش‌های مختلف زندگی انسان، روزبه‌روز در حال افزایش است. شبکه اینترنت به نوعی توانسته همه رسانه‌های نوین را در خود جای دهد. اینترنت به علت دارا بودن ویژگی‌های خاصی مانند دسترسی به فضای مجازی سرگرمی و تفریحی، ظرفیت بالای نگهداری اطلاعات، قابلیت استفاده گسترده از بایگانی‌های عظیم و غنی رسانه‌های متنی، صوتی و تصویری، تعامل دوسویه، تمرکز زدایی، چند رسانه‌ای بودن، جمع زدایی، عدم پایبندی به زمان و سرعت دسترسی به اطلاعات بدون کنترل، فرزندان را بیشتر از رسانه‌های دیگر به خود جلب نموده است. این ابزار به خودی خود می‌تواند رقیبی برای والدین محسوب شده و فرزندان را از بسترهای تربیتی والدین جدا سازد. آنچه در این عصر برای والدین مهم است، آشنایی با مبانی تربیت اسلامی و توجه به چالش‌های تربیتی این ابزار مدرن است.
برای تربیت اسلامی تعاریف بسیاری بیان شده است. در تعریف تعلیم و تربیت اسلامی از منظر علمی می‌توان چنین گفت: تعلیم و تربیت اسلامی، ناظر به نظامی است که مستقیم یا غیر مستقیم از متون اسلامی سرچشمه گرفته و شامل شناخت نسبت به پدیده‌ها و روابط موجود در حوزه عملی تعلیم و تربیت، صورت‌های مطلوب آن‌ها و چگونگی ایجاد تغییر در آن‌ها است‌. مسلم است که زیربنای این تربیت، شناخت معارف اسلامی و آموزه‌های دینی و نیز آشنایی با چالش‌های تربیتی عصر حاضر است.
اگر قصد داشته باشیم که بر اساس موازین اسلام تربیتی صحیح و هدفمند را برای فرزندانمان در پیش بگیریم، نخست باید مانع دسترسی فرزندان به اطلاعات وآموزه‌هایی شویم که با روش‌ها و مفاهیم تربیتی اسلام مغایر و در تضاد است. برخی از این اطلاعات، موجب خنثا شدن تلاش‌های تعلیم و تربیتی والدین شده، با اهداف گوناگون و بعضاً انحرافی روی اینترنت قرار می‌گیرد.
در فضای وب، فرزندان ما با مسائل جذابی روبه‌رو می‌شوند که توجه آنان را به خود جلب می‌کنند و همین جذابیت است که احتمال الگو قرار گرفتن آن‌ها از سوی فرزندان ما را افزایش می‌دهد.

حضور زنان در دنیاى مجازى اینترنت

حضور زنان در دنیاى مجازى اینترنت
ما هر روز شاهد کارکردهاى مختلف این رسانه و افزایش تعداد کاربران اینترنتى هستیم که بخش قابل ملاحظه اى از آنان زنان هستند. ظهور هر رسانه سبب ساز تعداد زنان کاربر اینترنت در همه جاى دنیا و از جمله ایران در مقایسه با کاربران مرد کمتر است جنسیت بر نوع و میزان استفاده از اینترنت تأثیرگذار است. زنان شاغل بیشترین استفاده کننده از اینترنت محسوب مى شوند. به طور کلى کاربران زن اینترنت را قشر شاغل، تحصیل کرده و جوان تشکیل مى دهد.
تغییراتى در خواسته ها و نیازهاى جامعه است رشد روزافزون شبکه جهانى اطلاعات و امکان دسترسى آسان و سریع به این شبکه، سطح دانایى افراد، اندیشه انسان ها و شیوه هاى انجام امور فرهنگى و اقتصادى را متحول کرده است. این در حالى است که هم اکنون زنان در کشورهاى در حال توسعه و دیگر کشورها آن گونه که باید از این فرصت استفاده نمى کنند. شاید به همین دلیل است که، فرصت یابى و آسیب شناسى چگونگى ارتباط زن و اینترنت به یک اندازه داراى اهمیت است.
شناخت دقیق فرصت ها و برنامه ریزى براى استفاده بهینه از آنها در راستاى ارتقاء سطح دانش، افزایش شیوه هاى ارتباطى، شناخت فرصت هاى کارى و کالبد شکافى علمى محدویت هاى ناشى از نابرابرى بهره گیرى زنان از اینترنت در مقایسه با مردان، از مهم ترین اقداماتى است که باید در قالب یک برنامه ریزى دقیق دنبال شود.
تعداد زنان کاربر اینترنت در همه جاى دنیا و از جمله ایران در مقایسه با کاربران مرد کمتر است جنسیت بر نوع و میزان استفاده از اینترنت تأثیرگذار است. شیوه استفاده از اینترنت در میان زنان و مردان نیز داراى تفاوت است، این بدین معناست که زنان دریافت و ارسال پست الکترونیکى، خرید کالا و سرگرمى را بیش از مردان ترجیح داده و در مقابل مردان از اینترنت به منظور جستجوى اطلاعات و دریافت خبر استفاده مى کنند. با توجه به اینکه اینترنت یک پدیده جهانى است جایگاه و نقش زن در اینترنت چگونه تعریف شده است. زنان مى توانند به عنوان تولیدکننده یا فرستنده پیام باشند، از طرف دیگر زن مى تواند به عنوان موضوع پیام باشد، بنابراین تولیدکننده اطلاعات خودش را براى سلیقه زن تدارک مى بیند و مطابق با جذابیت هایى که براى زنان وجود دارد، طراحى و کار مى کند، از جمله به موضوعاتى مثل خانه دارى، بچه دارى، مُد، آرایش و لباس مى پردازد.
زنان در استفاده از اینترنت به چهار طریق عمل مى کنند. دختران جوان، دریافت و پست الکترونیکى، خرید کالا و سرگرمى را بیش از پسران ترجیح مى دهند. گروهى دیگر از زنان از طریق وبلاگ نویسى، به دنیاى مجازى وارد مى شوند. در سال هاى اخیر، افزایش وبلاگ نویسى در میان زنان، نشانگر میل روزافزون در استفاده از اینترنت به عنوان زبانى گویا براى دردها، نقطه نظرها و حرف هایشان است. گروهى دیگر از زنان نیز، در طراحى وب فعالیت مى کنند که تعداد کمى از کاربران را تشکیل مى دهند. اما گروه چهارم از زنان نیز از اینترنت به منظور تجارت استفاده مى کنند و یا در شرایطى دست به کارآفرینى مى زنند.
متأسفانه حجم بالایى از تبلیغات، تبلیغات پورنوگرافى و ضد اخلاقى است که استفاده ابزارى از زنان در این سایت ها، باعث کسب درآمدهاى نجومى مى شود اینترنت جایگاه محیط هاى کینه توزانه و ناامن است و در بیشتر این محیط ها، زنان به گونه ویژه، آسیب پذیر مى شوند.
مسؤولانه استفاده کردن بدین معنى نیز هست که مطمئن شویم کودکان ما نیز از این تکنولوژى به روشى سالم استفاده نمایند، وقتى که بر روى اینترنت صرف مى کند، منطقى باشد و بر روى آن کنترل وجود داشته باشد تا اینکه جهت تاریک این استفاده، آنها را قربانى نکند. استفاده کننده از اینترنت محسوب مى شوند. به طور کلى کاربران زن اینترنت را قشر شاغل، تحصیل کرده و جوان تشکیل مى دهد.
جهانى که براى زنان دوستانه نیست
یکى از اساسى ترین منابع درآمد از طریق اینترنت در جهان بخصوص در کشورهاى غربى، تبلیغات است. با بیشتر شدن بازدیدکنندگان سایت هاى اینترنتى، تلاش براى جذب مخاطب و بالا بردن به اصطلاح «hitrate» صاحبان سایت ها را به هزینه هاى سرسام آورى براى تبلیغات بیشتر سوق مى دهد. متأسفانه حجم بالایى از تبلیغات، تبلیغات پورنوگرافى و ضد اخلاقى است که استفاده ابزارى از زنان در این سایت ها، باعث کسب درآمدهاى نجومى مى شود اینترنت جایگاه محیط هاى کینه توزانه و ناامن است و در بیشتر این محیط ها، زنان به گونه ویژه، آسیب پذیر مى شوند.
نوع دیگرى استفاده از زنان در اینترنت، استثمار جنسى و آزار و اذیت جسمى است. در این پدیده مسائلى چون استفاده از زنان براى هرزه نگارى، «ان ـ لاین» تا قاچاق زنان را در بر مى گیرد. قاچاق زنان و استثمار جنسى زنان در گذشته هم وجود داشته است. ولى اینترنت این فعالیت هاى غیر قانونى را آسان تر کرده است. مهاجمان و مزاحمین اینترنتى همچنین از فضاهاى اینترنتى متعدد استفاده مى کنند تا زنان را مورد آزار و اذیت و مزاحمت هاى جسمى قرار دهند و این آزارها از توهین جنسى تا استفاده صنعت جنسى از تکنیک هاى تحمیلى براى قرار دادن تصاویر هرزه نگارى، صرف نظر از سن یا جنسیت مصرف کننده، در صفحه کامپیوتر وى، را در بر مى گیرد.
امروزه اینترنت به گونه جدیدى از جرم یعنى آزار مجازى در جوامع دامن زده است که به اشکال مختلف وجود دارد. آزار مجازى را مى توان، مشکلى جدى در دنیاى امروز برشمرد. این تعارضات بسترهاى مخاطره آمیزى را بخصوص براى زنان در اینترنت به بار مى آورد که اطمینان آنان را از برقرارى ارتباطات مؤثر و سالم سلب مى کند و همین سلب اطمینان در کنار عوامل دیگر یکى از دلایل استفاده کمتر زنان از اینترنت است.
خانواده و چالش رفتارهاى اینترنتى
اینترنت یک نیروى مثبت باقى خواهد ماند به شرطى که مردم این تکنولوژى جدید را مسؤولانه مورد استفاده قرار دهند. استفاده مسؤولانه بدین معنى است که کاربر اجازه ندهد که وقت و انرژى او به جاى صرف شدن در جنبه هاى مهم زندگى نظیر خانواده، ازدواج و یا ارتباطات دیگر، بهداشت، شغل و تحصیلات صرف دنیاى اینترنت شود. مسؤولانه استفاده کردن بدین معنى نیز هست که مطمئن شویم کودکان ما نیز از این تکنولوژى به روشى سالم استفاده نمایند، وقتى که بر روى اینترنت صرف مى کند، منطقى باشد و بر روى آن کنترل وجود داشته باشد تا اینکه جهت تاریک این استفاده، آنها را قربانى نکند.
اینترنت به خودى خود ابزارى بى طرف است که در ابتدا براى تسهیل تحقیقات در نهادهاى علمى و نظامى مورد استفاده قرار مى گرفت، اما اینکه اکنون مردم از آن چگونه استفاده مى کنند و چگونه سلامت روانى جامعه را تحت تأثیر قرار داده است مشکل اساسى و جدى براى مردم ایجاد کرده است. اعتیاد به اینترنت یا وابستگى رفتارى به اینترنت، صرف نظر از اینکه آن را بیمارى یا آسیب روانى یا معضل اجتماعى بدانیم،
اعتیاد به اینترنت یا وابستگى رفتارى به اینترنت، صرف نظر از اینکه آن را بیمارى یا آسیب روانى یا معضل اجتماعى بدانیم، پدیده اى است مزمن، فراگیر و عودکننده که با صدمات جسمانى، مالى، خانوادگى، اجتماعى و روانى همراه است. شخص وابسته متعاقب وابستگى به آن دچار افت جدى در کارکردهاى فردى و اجتماعى مى گردد. فریبندگى اینترنتى در محیط خانواده باعث از هم گسیختگى ازدواج، روابط زناشویى و روابط والدین فرزندى گردیده است. افراد وابسته به اینترنت وقت کمترى از زندگى شان را به مردم اختصاص مى دهند و در عوض بیشتر اوقات شان را در انزوا وقف کامپیوتر مى کنند. اینترنت نقش گفتگو را کم رنگ تر کرده است و زنگ خطر جدى را براى ارتباطات انسانى به صدا در آورده است استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعى مرتبط است. همچنین اینترنت مفرى است براى کسانى که از مشکلات روان رنج مى برند و دچار تشویش، افسردگى و عدم اعتماد به نفس هستند. تکیه بیش از حد به استفاده از اینترنت، منشأ ایجاد اختلالاتى نظیر اعتیاد اینترنتى، افزایش اضطراب، منفى کارى، پنهان کارى، اختلال در فعالیت هاى زندگى، جدایى از جامعه، طلاق، شکست هاى تحصیلى و مشکلات مالى، مى شود. استفاده آسیب زا از اینترنت اغلب به نوعى زندگى اینترنتى منجر مى شود که ممکن است فرد را به صورت کامل از زندگى واقعى و روابط فردى واقعى منزوى سازد و حتى در مقابل مشاهده ورود عوامل مخل جهان واقعى به جهان اینترنتى جبهه گیرى شود. در بسیارى از محیط هاى اینترنتى، برخى از کاربران خودشان را گرفتار سبک زندگى اینترنتى مى سازند به طورى که آنها مى خواهند زمان هر چه بیشترى را به اینترنت اختصاص دهند. این امر گاهى اوقات باعث مى شود که زندگى شخصى خود را نادیده گرفته و از آن غفلت نماید. احساسات رو به تزاید افسردگى، نومیدى، سرخوردگى، از خود بیگانگى، گناهکارى، شرمسارى و خشم مى توانند از علایم هشدار دهنده استفاده آسیب زا از اینترنت باشند. شخص ممکن است این احساسات را با فضاى زندگى اینترنتى و یا زندگى واقعى پیوند دهد و به دوگانگى شخصیتى منجر شود که این مسئله در نوع چگونگى روابط با اعضاى خانواده تأثیر مى گذارد.
هوشیارى خانواده و شناخت اعتیاد اینترنتى
اعتیاد به اینترنت مختص به سن یا طبقه خاص نیست. مردان و زنان در سراسر دنیا مى توانند به ارتباطات اینترنتى، بازى هاى اینترنتى، جمع آورى اطلاعات و ... از طریق اینترنت معتاد شوند. افرادى که از ضعف شدید در روابط اجتماعى رنج مى برد کسانى هستند که به ارتباطات اینترنتى پناه مى برند. محققان پنج نوع اعتیاد اینترنتى را شناسایى کرده اند:
1ـ اعتیاد به بازى هاى شبکه اى: شامل بسیارى از فعالیت هاى مختلف اینترنتى است. افراد ممکن است در بازى هاى روى خط شرکت کنند و یا در حراج، شرکت کرده و یا خرید کنند. این اعتیاد بخصوص مى تواند براى کاربران بسیار گران تمام شود و یا صورت حساب اتصال به اینترنت و هزینه کارت هاى اینترنتى که توسط والدین تأمین مى شوند را افزایش دهد.
2ـ اعتیاد به روابط انسانى روى شبکه: ارتباطات روى خط در اتاق هاى گفتگو، اهمیت بیشترى نسبت به روابط فامیلى پیدا کار فرهنگى یکى از بهترین راهکارهاى چگونه استفاده کردن از اینترنت است.
ایجاد سایت هاى جذاب و دیدنى، آگاهى دادن به خانواده ها با تشکیل کارگاههاى آموزشى، معرفى و شناساندن سایت هاى مفید و ارزشمند به کاربران، و از همه مهم تر نقش صدا و سیما و مطبوعات و محققان در بیان تأثیرات مثبت و منفى و آگاهى دادن به خانواده ها در نوع استفاده و هوشیار نمودن والدین در برخورد با مسائل جانبى اینترنت، مى باشد. به علاوه گفتگوهاى روى خط با آشنایان اینترنتى، به دنبال خود، هزینه ارتباطات در دنیاى حقیقى را نیز افزایش مى دهد. باید به این نکته توجه داشت که کاربران پس از دیدار کسى روى اینترنت مشتاق دیدن (واقعى) او مى شود (که بالطبع هزینه هاى مرتبط را خواهد داشت). دیدن کسى که معلوم نیست همان کسى است که روى اینترنت خود را معرفى کرده است یا خیر؟
3ـ اطلاعات نامحدود: میزان اطلاعات در دسترس اینترنت، نامحدود و بى شمار است. بعضى کاربران ممکن است دچار وسوسه دستیابى به اطلاعات و طبقه بندى آنها شوند. اطلاعاتى که هیچ گونه نظارت و قانونى براى پاک سازى و محدود کردن آن وجود ندارد.
4ـ اعتیاد به اینترنت: زمانى که اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، بحث اعتیاد به رایانه بسیارى از موارد ذکر شده را مى پوشاند. بازى هاى رایانه اى غیر شبکه اى مى تواند براى بسیارى از افراد وابستگى شدید به همراه بیاورد. این مشکل در هنگام استفاده از انواع وسایل بازى هاى رایانه اى مثل «سگا» و «پلى استیشن» نیز رخ مى دهد.
5 ـ اعتیاد به عکس اینترنتى: عکس هاى مستهجن و شهوت آور بر روى اینترنت به سادگى قابل دستیابى اند.
زمانى که نرم افزارهاى کنترل کننده جهت محدود ساختن دسترسى افراد بخصوص کودکان و نوجوانان به پایگاههاى اینترنتى طراحى شدند، بسیارى از پایگاههاى غیر اخلاقى نیز راههایى جهت عبور از این موانع به وجود آورده اند. و این از جمله مواردى است که ذهن بسیارى از والدین را به خود مشغول کرده است.
با خانواده در اینترنت
شناخت و آگاهى در برخورد با هر گونه پدیده و فرآیندى، حرف اول را در تشخیص خوبى یا بدى مى زند. آشنایى با دنیاى کامپیوتر و بخصوص اینترنت زمینه تغییر و تحول را در زندگى بشر به وجود آورده است. هر چه این شناخت بیشتر باشد نوع و نحوه استفاده از این فن آورى نیز بهتر و مطلوب تر خواهد بود. خانواده در نوع استفاده از اینترنت در جهت کم کردن آسیب ها و بالا بردن سطح آگاهى و دانش و بهره ورى از این فن آورى براى ارتقاء سطح اقتصادى و اجتماعى خود، با به کارگیرى دو راه کار مى تواند به اهداف فوق دست بیابد.
ـ محدود نمودن اینترنت از طریق ابزارى چون فیلترینگ، کم کردن دسترسى افراد، استفاده از نرم افزارهاى خانگى براى کنترل نمودن استفاده کنندگان ...
ـ کار فرهنگى یکى از بهترین راهکارهاى چگونه استفاده کردن از اینترنت است. ایجاد سایت هاى جذاب و دیدنى، آگاهى دادن به خانواده ها با تشکیل کارگاههاى آموزشى، معرفى و شناساندن سایت هاى مفید و ارزشمند به کاربران، و از همه مهم تر نقش صدا و سیما و مطبوعات و محققان در بیان تأثیرات مثبت و منفى و آگاهى دادن به خانواده ها در نوع استفاده و هوشیار نمودن والدین در برخورد با مسائل جانبى اینترنت، مى باشد.
منابع: ــــــــــــــــــــــــــ
1ـ على سعیدى ـ ابوالقاسم شکیبا، روانشناسى و آسیب شناسى اینترنت، مشهد، نشر سنبله، چ اول، 1384.
2ـ احمد امیدوار ـ على اکبر صارمى، اعتیاد به اینترنت، مشهد، نشر تمرین، چ اول، 1381.
3ـ صادق طباطبایى، طلوع ماهواره و افول فرهنگ، تهران، مؤسسه اطلاعات، چ سوم، 1384.
4ـ شرکت شبکیه اصفهان، اینترنت بسترى جهانى، نشر مهر قائم (عج)، اصفهان، چ اول، 1382.
5ـ مجله ره آورد نور، فصلنامه اطلاع رسانى آموزشى و مطالعات رایانه اى علوم اسلامى، ش 14، س پنجم.
6ـ هیوبرت دریفوس، در باره اینترنت، مترجم على فارسى نژاد، تهران، نشر ساقى، پ اول، 1383.
7ـ نشریه ماهنامه آموزشى ـ تربیتى پیوند، ش 303، دى 1383.
8ـ سیاحت غرب، مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما، ش 29.
9ـ www.irandoc.ac.ir
10ـ www.aftab.ir.news
11ـ والاس پاتریشیا، بهنام اوحدى، روانشناسى اینترنت، ناشر نقش خورشید، اصفهان، چ اول، 1382.
12ـ پایان نامه هاى دانشجویى.
13ـ www.cometonet.com
14ـ www.shahremelli.ir
15ـ مجله الکترونیکى اطلاعات و مدارک علمى ایران، تجارب کودکان در اینترنت، ترجمه زهرا بتولى، ش 4، 1385.
16ـ فصلنامه ایرانى مطالعات فرهنگى و ارتباطات، مسائل زنان در اینترنت، اعظم راودراد.
17ـ فصلنامه ایرانى مطالعات فرهنگى و ارتباطات، نگاهى جرم شناسانه بر جرایم، امنیت و کنترل در اینترنت، سهیلا صادقى فسائى ـ شهریار محمدى.
18ـ مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه اى روزنامه همشهرى، اینترنت و تغییر فرهنگى، هلن صدیق بنایى.
19ـ www.rona.com
20ـ سیاحت غرب، ش 9 و 12.
تکیه بیش از حد به استفاده از اینترنت، منشأ ایجاد اختلالاتى نظیر اعتیاد اینترنتى، افزایش اضطراب، منفى کارى، پنهان کارى، اختلال در فعالیت هاى زندگى، جدایى از جامعه، طلاق، شکست هاى تحصیلى و مشکلات مالى، مى شود. احساسات رو به تزاید افسردگى، نومیدى، سرخوردگى، از خود بیگانگى، گناهکارى، شرمسارى و خشم مى توانند از علایم هشدار دهنده استفاده آسیب زا از اینترنت باشند.

جذابیت و کشش دنیاى اینترنتى

جذابیت و کشش دنیاى اینترنتى
دو ویژگى مهم یعنى ماهیت رسانه و حس کنترل را مى توان از علل جذابیت دنیاى اینترنت برشمرد.
الف: ماهیت رسانه، «من مارشال مک لان» (1998) رسانه ها را به دو دسته تقسیم کرده است: رسانه گرم و رسانه سرد.
رسانه گرم: رسانه اى است که از اطلاعات کاملاً پر است و فرد موقع استفاده از آن کاملاً منفعل است و لازم نیست که به طور فعال در آن درگیر شود. فیلم، رادیو و کتاب مثال هایى از رسانه گرم هستند. تجربه اى که فرد در استفاده از آنها کسب مى کند تجربه فعالى نیست.
در رسانه سرد برخلاف رسانه گرم، فرد مجبور است در فرآیند انتقال تجربه درگیر شود. روزنامه و تلویزیون تا اندازه اى گرایش دارند که در دسته رسانه هاى سرد جاى بگیرند. این نوع رسانه ها تجربه سرگرم کننده مهمى را ایجاد مى کند. کامپیوتر و فعالیت هاى وابسته به آن مانند اینترنت در طبقه رسانه هاى سرد جاى مى گیرد، زیرا افراد را به شدت در موقع استفاده درگیر مى سازد و همچنین حالت انتخابى دارند و افراد زیادى را به خود جذب مى کند.
ب: احساس کنترل، وقتى فرد از کامپیوتر و اینترنت استفاده مى کند، احساس کنترل عجیبى در فعالیت هایش تجربه مى کند. فرد مى تواند به کامپیوترش فرمان دهد به همان شیوه اى که تمایل دارد ظاهر شود و اطلاعات را به همان شیوه اى که او را خشنود مى سازد سازمان دهد و ارائه کند. براى افرادى که احساس کنترل اندکى در سایر حوزه هاى زندگى شان دارند،اینترنت فرصت خوبى را فراهم مى کند تا آنها احساس کنترل خیلى زیادى را تجربه کنند.
نگاه جوان به فن آورى اینترنت
انسان موجودى اجتماعى است در درون یک خانواده متولد مى شود و در جامعه رشد مى کند. مهم ترین عامل اجتماعى شدن هر انسان، تجارب دوران کودکى وى در محیط خانواده است. پس از سپرى شدن سال هاى
اولیه زندگى، عوامل دیگرى در رشد و تحول اجتماعى فرد تأثیر دارند. از این عوامل مى توان به مدرسه، محله زندگى، نهادهاى اجتماعى، مذهبى و رسانه هاى گروهى اشاره کرد. در سال هاى اخیر شبکه جهانى اینترنت با امکانات متعدد براى تعامل افراد با یکدیگر به عاملى دیگر براى اجتماعى شدن افراد تبدیل شده است.
انسان در مقطع جوانى داراى خصوصیات و گرایش هاى خاصى است که با دوره هاى دیگر زندگى اش فرق مى کند بلندپروازى، کسب استقلال، هویت طلبى، خودنمایى و جلوه گرى و ...، نمونه هایى از اخلاقیات دوره نوجوانى و جوانى هستند که اگر در بستر درست و مناسب قرار گیرند، انسان را در جهت رسیدن به قله کمال و رشد یارى مى کنند.
دنیاى اینترنت جذاب ترین دنیاى مجازى براى بروز و ظهور این خصلت هاى جوانان است. جوانان بزرگ ترین طیف مخاطبان و فعالان دنیاى اینترنت هستند. نبود محدودیت سنى در اینترنت به جوانان اجازه مى دهد که هر گونه اطلاعاتى را که مى خواهند در اختیار داشته باشند و یا به دیگران بدهند و با توجه به یکى از جنبه هاى اینترنتى، یعنى بى هویتى و گمنامى، جوانان در صحنه اینترنت براى ایفاى هر نقشى، فرصت پیدا مى کنند.
انسان موجودى اجتماعى است در درون یک خانواده متولد مى شود و در جامعه رشد مى کند. مهم ترین عامل اجتماعى شدن هر انسان، تجارب دوران کودکى وى در محیط خانواده است.
انسان در مقطع جوانى داراى خصوصیات و گرایش هاى خاصى است که با دوره هاى دیگر زندگى اش فرق مى کند بلندپروازى، کسب استقلال، هویت طلبى، خودنمایى و جلوه گرى و ...، نمونه هایى از اخلاقیات دوره نوجوانى و جوانى هستند که اگر در بستر درست و مناسب قرار گیرند، انسان را در جهت رسیدن به قله کمال و رشد یارى مى کنند.
جوانان همیشه به دنبال تجربه آزادى هاى بیشتر هستند و این جزء طبیعت جوانى است. اینترنت فضاى بسیار آزادى را براى کاربران و بخصوص جوانان فراهم مى کند. با امکانات و گزینه هاى فراوانى که رسانه هاى عمومى از جمله اینترنت در اختیار جوانان مى گذارد، آنان دائما با محرک هاى جدید و انواع مختلف رفتار آشنا مى شوند. چنین فضایى هویت نامشخص و پیوسته متحولى را مى آفریند، خصوصا براى نسلى که در مقایسه با نسل قبل با محرک هاى فراوانى مواجه است.
نوجوانان در دوره بلوغ هویت شخصى خود را از طریق کشف و جستجو بنا مى کنند. بلوغ، مرحله اى بحرانى است که نوجوان به دنبال کشف ارزش ها و درونى کردن آنها مى باشد، که با پدیده اینترنت و حجم گسترده، حیرت انگیز و گوناگون اطلاعات مواجه مى شود و ناچار که در این دنیاى مجازى، هویت خویش را از طریق جستجو پیدا کند و بدین سان، ممکن است برخى و شاید تعداد زیادى از نوجوانان راه را گم کنند و دوران هویت یابى را بیش از پیش با بحران سپرى کنند. اینترنت، صحنه فرهنگى و اجتماعى است که جوان خود را در موقعیت هاى متنوع نقش ها و سبک هاى زندگى قرار مى دهد. در این فضاى عمومى، مهارت هاى فرهنگى جدیدى لازم است تا با تنظیمات نمادین بتوان بازى کرد. پایگاه شخصى نمونه اى مدرن است که چگونه کاربر اینترنت خود را براى مخاطبان جهانى معرفى مى کند.
نوجوانان با اطلاع از وقایع و فلسفه هاى جدید مى توانند هویت فردى شان را شکل دهند. محیط اینترنت فضاى گسترده اى از اطلاعات و وقایع محسوب مى شود که افراد مى توانند با کسب مهارت هایى در خصوص پیدا کردن اطلاعات از آنها استفاده کنند. شاید یکى از خصوصیات جذاب اینترنت براى نوجوانان این باشد هیچ گونه مانعى در دسترسى به این اطلاعات وجود ندارد و منابع گوناگون و عظیم اطلاعات به وسیله دولت ها و والدین و یا حتى بزرگسالان کنترل نمى شود. فضاى اینترنت مرز جدیدى از اطلاعات محسوب مى شود که فرد مى تواند فقط با دادن کلمه کلیک منتظر ظهور و دریافت هر گونه اطلاعات باشد علاوه بر آن کشف و سیر و سیاحت در آن اطلاعات مى تواند احساس جدایى از والدین و تنهایى را جبران کند. قابلیت اینترنت براى مخفى شدن و گمنامى در پشت خط نوجوانان را به سمت استفاده ناصحیح و سوءاستفاده از کلمات هدایت مى کند. این ویژگى هاى اینترنت باعث شده است که نوجوانانى که مشکلاتى در زندگى واقعى شان دارند از اینترنت براى بیرون ریختن و فرار کردن از تنش هاى زندگى واقعى استفاده کنند. فضاى ارتباط اینترنتى همه جور فرصتى را براى نوجوانان تدارک مى بیند تا نیاز به بیان، کشف و آزمایش هویت شان را ارضا نمایند.
کودکان و خیابان هاى ناشناخته اینترنت
وقتى کودک و نوآموزى را با کامپیوتر و زیر مجموعه هاى آن آشنا مى کنیم بدین منظور که او را با جهان نوین آشنا سازیم از خود نمى پرسیم این آشنایى او با این ابزار چه توانایى هایى را از او مى رباید. ذهن فعال و خلاق و داراى تمرکز که براى فراگیرى و تعلیم و آموزش یک دانش آموز ضرورت اولیه به حساب مى آید و در اثر بازى با کامپیوتر و استفاده بى مورد از اینترنت، به ذهنى منفعل و هیجان زده و غیر متمرکز بدل مى گردد، چگونه مى تواند آتیه اى تکامل یافته را در دنیاى فرا روى دانش آموز قرار دهد.
ذهن فعال و خلاق و داراى تمرکز که براى فراگیرى و تعلیم و آموزش یک دانش آموز ضرورت اولیه به حساب مى آید و در اثر بازى با کامپیوتر و استفاده بى مورد از اینترنت، به ذهنى منفعل و هیجان زده و غیر متمرکز بدل مى گردد، چگونه مى تواند آتیه اى تکامل یافته را در دنیاى فرا روى دانش آموز قرار دهد.
سست و کند کردن قدرت فکر، حافظه، فهم استدلالى، استنتاج، ضعف قدرت فراگیرى، از بین رفتن تمرکز و تعادل و حفظ ارتباط بین گذشته و حال، ابتدایى ترین مقولاتى هستند که در اثر بازى و اشتغال با کامپیوتر و اینترنت نصیب کودکان و نوجوانان مى گردد.
سست و کند کردن قدرت فکر، حافظه، فهم استدلالى، استنتاج، ضعف قدرت فراگیرى، از بین رفتن تمرکز و تعادل و حفظ ارتباط بین گذشته و حال، ابتدایى ترین مقولاتى هستند که در اثر بازى و اشتغال با کامپیوتر و اینترنت نصیب کودکان و نوجوانان مى گردد.
اینترنت با جذابیت هاى منحصر به فرد خود بسیارى از کودکان و نوجوانان را به خود جلب کرده است. کودکان و نوجوانان نسبت به افراد میانسال از اشتیاق و جرئت بیشترى براى کنجکاوى در کامپیوتر و اینترنت برخوردارند و راحت تر با پندارها و باورهاى جدید کنار مى آیند. این تکنولوژى امکانات فراوانى را در اختیار این قشر قرار مى دهد، اما از دیگر سو داراى تأثیرات منفى نیز است که در صورت نادیده گرفتن و توجه نکردن به آن سلامت این نسل و در نهایت سلامت جامعه و خانواده را به خطر خواهد انداخت.
اینترنت شهر شلوغ و ناآشنایى است که کودکان در آن امنیت ندارند. کودکان و نوجوانان در کوچه پس کوچه هاى این شهر الکترونیکى به دنبال سرگرمى و بازى، از خطرات و ناشناخته هاى آن غافل هستند و بنا بر طبیعت کودکى، دید مثبت و خوبى نسبت به پیرامون خود دارند.
وب، یک شهر بزرگ است و مانند تمام شهرهاى بزرگ خطرات زیادى در آن نهفته است کودکان ممکن است در اینترنت با فروشندگان زرنگ، نامه هاى الکترونیکى اهانت آمیز، متجاوزین به حریم شخصى، تقلب و جعل و نفوذگرى مواجه شوند حتى ممکن است به صورت تصادفى یا از روى کنجکاورى، سایت هاى حاوى تصاویر مستهجن یا قماربازى را جستجو کنند. افزایش بى رویه جرایم اینترنتى بسیار آزاردهنده و ناامیدکننده است.
پدیده رسانه دیجیتال، با فوائد زیاد علمى، تحقیقاتى و آموزشى هم اکنون جامعه چند میلیاردى خود را تحت لواى بلامنازع قرار داده ولى چالش هاى زیادى را نیز به عقیده کارشناسان ارتباطات ایجاد کرده است که عدم توجه به آن، مى تواند براى نسل جوان بخصوص کودکان یک کشور، تهدید جدى باشد. بیشتر کودکان به اینترنت دسترسى دارند گشت و گذار در وب علاوه بر اینکه تجربه شگفت آورى براى کودکان است سرشار از خطر نیز هست.انگیزه کودکان و نوجوانان براى استفاده از اینترنت شامل مواردى هم چون بازى هاى کامپیوترى، اتاق هاى گفتگو یافتن اطلاعات براى مدرسه و سرگرمى است.
اینترنت شهر شلوغ و ناآشنایى است که کودکان در آن امنیت ندارند. کودکان و نوجوانان در کوچه پس کوچه هاى این شهر الکترونیکى به دنبال سرگرمى و بازى، از خطرات و ناشناخته هاى آن غافل هستند و بنا بر طبیعت کودکى، دید مثبت و خوبى نسبت به پیرامون خود دارند.
صدمات بهداشت روانى از طریق این گونه برنامه ها به کودکان و نوجوانان در ایجاد مسائلى مانند انحرافات جنسى، خشونت، اعتیاد، رفتارهاى ضداجتماعى، سست شدن مبانى خانواده، اشاعه جرم و جنایت در طیف وسیع در بسیارى موارد جبران ناپذیر است.
فعالیت فیزیکى و تعاملات اجتماعى براى سلامت و خلاقیت کودک ضرورى است در حالى که اگر کودک مدت زمان زیادى را در مقابل صفحه کامپیوتر بگذراند او را از ورزش و دیگر فعالیت هایى که براى تکامل وى مفید مى باشد بى بهره مى کند. به علاوه کودکان ممکن است در معرض محتویات خشن و جنسى که در حد سن آنها نیست قرار گیرند و صدمات بهداشت روانى از طریق این گونه برنامه ها به کودکان و نوجوانان در ایجاد مسائلى مانند انحرافات جنسى، خشونت، اعتیاد، رفتارهاى ضداجتماعى، سست شدن مبانى خانواده، اشاعه جرم و جنایت در طیف وسیع در بسیارى موارد جبران ناپذیر است.
زمانى که کودک به اینترنت معتاد شد، انگیزه اش براى تعامل با دیگران کم مى شود که خود اثرات منفى بر ارتباط شخصى و تعاملات اجتماعى دارد.
بلوغ زودرس، عدم امنیت اطلاعات و نبود هویت مشخص براى کاربران در سنین مختلف خصوصا کودکان، از جمله چالش هاى جدى بر سر راه نوع استفاده از این فن آورى جهانى هزاره سوم مى باشد. کاربرانى که در سنین زیر 18 سال قرار دارند یعنى کودکان و نوجوانان، بهترین و بیشترین سطح طعمه براى سودجویان هستند.
بسیار است آگهى هاى اینترنتى که از کودکان در سنین مختلف مى خواهد با آنها تماس گرفته یا به مکان هاى خاص مراجعه کنند یا لینک هاى خاصى را نظاره گر باشند.
همواره امنیت کودکان روى اینترنت از زمانى که کودکان شروع به استفاده از اینترنت مى کنند، مورد بحث و گفتگو متخصصان علوم ارتباطات و جامعه شناسان بوده است.
از خطرات جدى که در دوران کنونى متوجه کودکان و نوجوانان است، خطرات سوءاستفاده جنسى از طریق اینترنت است کودکان و نوجوانان بخصوص در جوامع پیشرفته که استفاده از اینترنت در خانه و مدرسه براى آنان میسر است، خاصه از طریق اتاق هاى چت و گپ زنى مورد اغفال و سوءاستفاده قرار مى گیرند. این ناهنجارى به یک معضل جدى دنیاى غرب مبدل شده است. در واقع هر چه اینترنت بیشتر توسعه پیدا کند، کودکان بیشتر در معرض محتویات خطرناک آن قرار خواهند گرفت.
متخصصان علوم رفتارى با برخوردن به نمونه هایى از اغواى جنسى کودکان و عواقب ناخوشایند بعدى آن در زندگى واقعى آنها خواستار نظارت و کنترل بیشترى در این زمینه و هم چنین آگاه سازى والدین و به ویژه ارائه هشدارهاى سودمند به کودکان و نوجوانان شده اند. متخصصان به ویژه نگران سوءاستفاده افراد مبتلا به بیمارى روانى سوءاستفاده جنسى از کودکان در چت روم ها و جوامع مجازى هستند.

خانواده در کوچه پس کوچه هاى اینترنت

خانواده در کوچه پس کوچه هاى اینترنت
انقلاب و انفجار اطلاعات، نامى است که بر دهه آخر قرن بیستم نهاده شده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژى، اطلاع رسانى اساسى ترین و مهم ترین نقش خود را در جوامع بشرى ایفا مى کند. پدیده اینترنت به عنوان اصلى ترین ابزار اطلاع رسانى در عصر نوین مطرح است.
رسانه هاى ارتباط جمعى در اشکال مختلف آن با یکدیگر بر سر حاکمیت و ربودن وقت و سرمایه و توجه و تمایلات مخاطبان و کاربران خود در رقابت بسر مى برند.
فناورى کامپیوتر به طور وسیع در جامعه گسترش پیدا کرده است و با تمامى جنبه هاى زندگى از مدرسه تا محل کار، خدمات بانکى، خرید و فرش، پرداخت مالیات و حتى رأى گیرى تلفیق شده است.
بى شک، رشد روزافزون اینترنت فواید و اهمیت غیر قابل انکارى دارد، چندان که در دوران حاضر، نقش محورى اینترنت چنان اساسى است که بدون آن امکان برنامه ریزى، توسعه و بهره ورى در زمینه هایى چون: فرهنگى، اجتماعى، اقتصادى و علمى در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود. ظهور و گسترش اینترنت مانند هر نوآورى گسترده دیگر، باعث به وجود آمدن تغییراتى در جنبه هاى مختلف زندگى گردیده است. این تغییرات در سطوح بسیار مختلفى مى باشند که تغییرات اجتماعى و ارتباطى بیشترى را به دنبال داشته اند. با توجه به جنبه هاى خوب و بد پدیده اینترنت، به هر حال اینترنت اکنون یک ابزار ارتباطى مهم در جامعه متمدن به شمار مى رود.
خانواده و جریان تکنولوژى
خانواده بنیادى ترین نهاد اجتماعى است که سلامت یا بیمارى آن مى تواند تأثیرات عمیق و همه جانبه اى بر ابعاد گوناگون حیات اجتماعى داشته باشد. نهاد خانواده یکى از عوامل مؤثر و تعیین کننده در زندگى اجتماعى فرد به شمار مى رود و بدون وجود سازمان خانواده تداوم جوامع بشرى آن امکان پذیر نیست تضعیف و کم رنگ شدن کارکردهاى آن به بروز بحران هاى عمیقى هم چون انحرافات، آسیب ها و مشکلات اجتماعى و فرهنگى در جوامع شده است. در مباحث آسیب شناختى نهاد خانواده، یکى از محورهاى مهم بررسى آسیب هاى ناشى از تحولات خانواده است. تحولاتى که خود منشأ بروز دگرگونى هایى عمیق و اساسى در نوع روابط و ارزش هاى خانوادگى مى باشند. بسیارى از این تحولات و دگرگونى ها از بیرون، بر خانواده تحمیل مى شود.
رشد سریع و غیر قابل تصور تکنولوژى در دنیاى امروز، جوامع و به طبع خانواده را با نوعى سردرگمى و چالش روبه رو نموده است. پیشرفت رسانه هاى ارتباطى مانند رایانه، ماهواره و اینترنت، رؤیاى دهکده جهانى را تحقق مى بخشد و جهانى سازى به عنوان یکى از اثرگذارترین پدیده هاى مطرح شده که زیر ساخت هاى زندگى انسان ها را تغییر داده و با بهره گیرى از آخرین فناورى هاى ارتباطى، تمام ساختارهاى اجتماعى، سیاسى، فرهنگى و حتى حریم خانوادگى و فردى را مورد تهدید قرار داده است.
خانواده بنیادى ترین نهاد اجتماعى است که سلامت یا بیمارى آن مى تواند تأثیرات عمیق و همه جانبه اى بر ابعاد گوناگون حیات اجتماعى داشته باشد. نهاد خانواده یکى از عوامل مؤثر و تعیین کننده در زندگى اجتماعى فرد به شمار مى رود و بدون وجود سازمان خانواده تداوم جوامع بشرى آن امکان پذیر نیست تضعیف و کم رنگ شدن کارکردهاى آن به بروز بحران هاى عمیقى هم چون انحرافات، آسیب ها و مشکلات اجتماعى و فرهنگى در جوامع شده است.
اینترنت امروزه جایگاه ویژه اى در ساختار زندگى خانواده ها پیدا کرده است و رایانه به عنوان یک وسیله اما با کاربردى متفاوت تر، متنوع تر و شخصى تر وارد خانه شده و عرصه زندگى اجتماعى را دچار تغییر و تحول نموده و روابط اجتماعى جدیدى با ویژگى هاى نوین در جامعه حاکم مى سازد.
اینترنت پدیده جهانى
ویژگى ها و تأثیرات جهانى اینترنت را مى توان از محصولات جنگ سرد و هراس وزارت دفاع امریکا از خطرات جنگ هسته اى دانست. این پدیده در آغاز بیشتر در اختیار دانشمندان و دانشگاهها به منظور تحقیق و پژوهش بوده است. از سال 1997 با تجارى شدن اینترنت خدمات آن به شدت متنوع و افزایش یافت و به یک شبکه عمومى تبدیل شد.
اینترنت دو امکان عمده براى انسان ها به ارمغان مى آورد. وب. جهانى «world wide web» و پست الکترونیکى«email».
اما در واقع اینترنت فقط این دو امکان نیست، وب و پست هاى الکترونیکى تنها مدل هاى ارتباطى اند، ظرف چند ساله اخیر مصارف اصلى اینترنت از زمینه تحقیقاتى به جنبه تجارى تبدیل شده است، از جمله سایر کاربردهاى اینترنت مى توان به موارد زیر اشاره کرد: کنفرانس از راه دور، مناظره عمومى، جستجو و یافتن هر چیز در اینترنت، فروشگاههاى مجازى، سازمان هاى تجارى، سایت هاى تفریحى و سرگرمى، اطاق هاى گفتگو، و ...
بررسى ویژگى هاى کاربران اینترنت نشان مى دهد که تحصیلات و ثروت دو عامل مهم در میزان استفاده است .
کاربران اینترنت بیشتر از طبقه متوسط بالا، جوان، تحصیل کرده، مرد و شهرنشین هستند. کامپیوتر و به دنبال آن اینترنت هم نیاز به نوعى خاص از سواد و مهارت دارد و هم الگوهاى فرهنگى و رفتارى ویژه اى را به دنبال مى آورد.
اینترنت و عامل تغییر فرهنگ جوامع
همه فرهنگ ها، به طور پیوسته در حال تغییراند و این تغییرات، امروزه هم سریع و هم عمیق تر از گذشته شده اند. اینترنت و به تعبیر دیگر شبکه هاى ارتباطات فرد مدار جهانى، نقش عمده اى در تشدید تغییرات فرهنگ و موجودیت هاى فرهنگى جوامع و خانواده ها ایفا خواهد کرد.
اینترنت به دو شیوه موجب تغییر فرهنگى مى شود: نخست: فرهنگ خودش را عرضه مى کند و دوم: گذرگاهى براى سایر فرهنگ ها تدارک مى کند.
کاربران اینترنت به پیشروان و جریانان پیشتاز فرهنگى دسترسى دارند، این افراد و جریانات بخشى از فرهنگ اینترنت و یا بخشى از فرهنگ هاى دیگر هستند.
اینترنت، محیط، ابزار و تعاملات خاص خود را دارد که با محیط، ابزار و تعاملات فضاى غیر مجازى کاملاً متفاوت است. فن آورى اینترنت امکان دستیابى به چیزهاى زیادى را براى کاربران فراهم مى کند، چیزهایى که اساسا فرهنگى که این افراد به آن تعلق ندارند در اختیارشان قرار نمى دهند.
خانواده و دنیاى مجازى پیش رو
دنیاى مجازى عنوانى براى دنیاى کم سابقه و نوظهور در عصر پیدایش و گسترش رسانه هاى جدید ارتباطى است که پیش از دو دهه از رواج آن نمى گذرد.
از زمانى که این تکنولوژى وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز که به یک تکنولوژى بین المللى تبدیل شده است على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغه ها و نگرانى هایى را بر خانواده ها تحمیل نموده است شما مى توانید ساعت ها و روزها و شب ها در مقابل رایانه بنشینید و در دنیاى wwwها به سیر و سفر بپردازید.
با هر کس که مى خواهید دوست شوید و به هر کجا که مى خواهید سر بزنید. این فضاى مجازى چگونه شکل مى گیرد و ما را از دنیاى واقعى دور مى کند و به فرهنگ اینترنت برمى گردد.
فضاى مجازى در حقیقت نوعى فرا فضا و فضاى ذهنى است. دنیاى مجازى دنیایى است که همه جا هست اما هیچ کجا نیست. فضاى سیال و بى حدودى است که به سادگى، همیشه در دسترس همگان است اما به همان سادگى که ایجاد مى شود از بین مى رود و محو مى شود.
اینترنت به دو شیوه موجب تغییر فرهنگى مى شود:
نخست: فرهنگ خودش را عرضه مى کند
دوم: گذرگاهى براى سایر فرهنگ ها تدارک مى کند.
از زمانى که این تکنولوژى وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز که به یک تکنولوژى بین المللى تبدیل شده است على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغه ها و نگرانى هایى را بر خانواده ها تحمیل نموده است شما مى توانید ساعت ها و روزها و شب ها در مقابل رایانه بنشینید و در دنیاى wwwها به سیر و سفر بپردازید.
در دنیاى مجازى به خاطر نبود نشانه هاى فیزیکى همه در آن بى جسم و بى مکان، قدرى گمنام و به طرز محسوسى کنترل ناپذیرند. این فضا خانواده را با سبک هاى مختلف و متعدد زندگى، هویت هاى جدید و فرهنگ هاى متغیر، روبه رو مى سازد. در دنیاى غیر واقعى و مجازى که اینترنت به وجود مى آورد، جایگاه خانواده و حدود و ثغور آن روشن و مشخص نیست.
ارزش ها و اصول اخلاقى حاکم بر خانواده در فضاى مجازى تعریف و تبیین متفاوتى با دنیاى واقعى دارد در واقع اینترنت فرهنگ مخصوص به خود را ایجاد مى کند.