هدف‌های مشاوره

هدف‌های مشاوره
هدف‌های مشاوره را بر حسب مدت و نوع مشکل، می‌توان به صورت‌های متفاوتی تقسیم کرد. از نظر نوع مشکل، هدف‌های مشاوره به شرح زیر است:
1- انتخاب: زمانی که فرد بخواهد از بین چند راه، یک راه را برگزیند، مسأله انتخاب مطرح است. در این نوع مشکل، هدف برگزیدن راه برتر است.
در مورد مشکل انتخاب، می‌توان به انتخاب رشته تحصیلی، شغل، یا همسر مناسب اشاره کرد که مطالب مربوط به این موضوع‌ها، در مشاوره‌های تحصیلی، حرفه‌ای، و مشاوره خانواده مورد بحث قرار می‌گیرند.
2- روانی و عاطفی: زمانی که مشکل مراجع در حوزه مسائل عاطفی و روانی قرار می‌گیرد، هدف مشاوره، برطرف کردن عدم تعادل روانی، و ایجاد شخصیتی سالم و متعادل از نظر سازش با خود و دیگران است.
از دیدگاهی دیگر، به لحاظ رفع مشکل آنی یا توجه به رشد مراجع در طول زمان، هدف‌های مشاوره را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:
1- رفع مشکل آنی مراجع: در راستای این هدف، مشاور می‌کوشد تا ناراحتی مراجع را تسکین دهد و مشکل وی را هرچه سریعتر رفع کند؛ همان مشکلی که موجب شده است مراجع به مشاور مراجعه کند. در این نوع مشاوره، ضمن آن که رفع مشکل مورد نظر است، فرصت دادن به وی برای تفکر و دست یافتن او به بینش لازم برای پیدا کدن راه حل نیز مورد توجه است.
2- رشد مراجع: در این هدف، مشاور ضمن آنکه به رفع مشکل آنی مراجع توجه دارد، می‌کوشد تا در وی قدرت تصمیم‌گیری، اعتماد به نفس، و توانایی تجزیه و تحلیل مسائل ایجاد شود. او این روش را در کلیه جلسات مشاوره پیگیری می‌کند تا در نهایت فرد بتواند مشکلات خود را شخصاً حل کند و به حداکثر رشد شخصیتی خویش دست یابد.
انواع مشاوره
امر مشاوره همانند راهنمایی با توجه به زمینه های مختلف به انواع گوناگون تقسیم می شود از نظر موضوع به تحصیلی ، شغلی ، خانوادگی ، بهداشتی و سازشی تقسیم می شود و از نظز اجرا نیز مشاوره در شکلهای فردی و گروهی صرت می گیرد.
بعضی از فعالیتهای مشاوران خانوادگی :
• کمک به زوجین به منظور کسب درک متقابل و داشتن انتظارات معقول از یکدیگر
• یاری رساندن به والدین در جهت اجتناب از شیوه های فرزند پروری استبدای ، سهل انگارانه یا تبعیض آمیز
• شناخت دانش آموزانی که به دلیل مشکلات خانوادگی از خانه فرای شده اند و یا اقدام به خودکشی نموده اند کمک کند
مشاوره بهداشتی
این نوع مشاوره با هدف کاهش یا رفع عوارض مشکلات جسمانی یا روانی صورت می گیرد
برخی از فعالیتهای مشاوران بهداشتی عبارتند از :
• شناسایی دانش آموزان با مشکلات حسی مانند نزدیک بینی ،دور بینی یا کم شنوایی
• شناسایی داری مشکلات تکلمی
• شناسایی دانش آموزان داری انحرافات در ستون فقرات و یا معلولیتهای حرکتی
• شناسایی دانش آموزان دارای درجات متفاوت اختلال در هوش و کمک به جایگزینی مناسب آنها
مشاوره سازشی
در این نوع مشاوره به افراد ی که ناتوان از سازگاری با خود ، دیگران و محیط هستند کمک می شود تا مشکلات آنها رفع گردد.
برخی از فعالیتهای مشاوران سازشی عبارتند از :
• تلاش در رفع نیاز های معقول دانش آموزان با هدف رفع ناسازگاریها
• کمک به دانش آموزان برای درک و شناخت مسائل ، مشکلات و علل ناسازگاریها خود و کوشش در رفع آنها
• شناسایی دانش آموزان دارای مشکلات در روابط خود با دیگران
• ایجاد زمینه ی مناسب جهت سازگاری دانش آموزان با مقررات آموزشگاه
• شرکت دانش آموزان در فعالیتهای فوق برنامه جهت کمک به سازگاری آنان
از نظر اجرا
از نظر اجرا نیز مشاوره به دو نوع فردی و گروهی صورت می گیرد
الف )مشاوره فردی
در مشاوره ی فردی نیز همانند راهنمایی فردی ، امر مشاوره به شیوۀ انفرادی صورت می گیرد و مراجع مشکلات خود را در زمینه های مادی ، خانوادگی ، سازشی و نظایر آن را مطرح می کند . توجه به مسائل فردی محرمانه شمردن آنها دراین نوع مشاروه دارای اهمیت ویژه ای است .
ب) مشاوره گروهی
مشاوره ی گروهی به صورت (( تلاش اندیشمندانه برای تغییر افکار ، احساسات و رفتارهای گروه )) تعریف شده است
منظور از گروه دونفر یا بیشتر که دارای هدف مشترک ، کنش متقابل، احساس عاطفی نسبت به هم دارند . تشکیل گروهها باعث می شود تا اعضای آنها بر یکدیگر تاثیر بگذارند و از یکدیگر تاثیر بپذیرند . به این امر پویایی گروهی گفته می شود . هدف پویای گروهی ، تغیر نگرشها ورفتار فرد برای منطبق نمودن آنها با هنجار های گروهی است . کورت لوین بنیانگذار علم پویایی گروهی است .
روشها و فنون شناخت دانش آموزان
1- روشهای شناخت ذهنی
مشاور می تواند با استفاده از انواع روشهای شناخت ذهنی اطلاعات مفید و لازم دربارۀ دانش اموزان را بدست آورد .از خصوصیات روشهای شناخت ذهنی این است که نتایج سنجش تحت تاثیر نظر و قضاوت ارزیاب قرار گیرد از جمله روشهای شناخت ذهنی :
1- مشاهده 2- مصاحبه ، پرسشنامه ، مقیاس درجه بندی ، شرح حال نویسی و گروه سنجی
1- مشاهده
مشاهده یعنی توجه آگاهانه و آن را ((دقت در اعمال و رفتار فرد )) تعریف کرده اند .
این روش یکی از مهمترین فنون راهنمایی محسوب می شده و پایه واساس بسیاری از روش های ارزیابی رفتار دانش آموزان است و زمانی مفید و موثر واقع می شود که مبتنی بر درک روشن ودقیق از رفتار دانش آموزان بوده و در واقع معین صورت می گیرد . مشاهده فعالیتی ارادی و فعال است و نباید با دیدن که عملی است غیره ارادی است اشتباه گرفت . از طیق مشاهده خصوصیاتی چون : افسردگی ، تحریک پذیری ، تند خویی ، تنش ، خستگی و زود رنجی دانش آموز به سهولت قابل تشخیص است . همچنین موقعیت و مکان وزمان مشاوره داراسی اهمیت زیادی است . از این رو دانش آموزان را باید در موقعیتهای گوناگون و روز های مختلف مورد مشاهد قرار داد. بهترین موقعیتها ، معمولاً موقعیتهای طبیعی نظیر زنگ ورزش می باشد .واضح است که مشاهده گر نمی تواند موقعیت معینی را به طور کامل درک کند.
2- مصاحبه
یکی از مهمترین فنون راهنمایی و مشاوره که از قدیمیترین و رایجترین روشهای شناخت به حساب می آید. مصاحبه گفتگوی حضوری و دو جانبه بین مشاوران می باشد کهبه منظور نیل به هدف معین انجام می شود با وجود نیازبه وقت و هزینۀ زیاد هنوز هم این روش طریق مناسبی جهت کسب اطلاعات در زمینۀ رفتارهای عادی و غیر عادی مصاحبه شونده محسوب می شود.
انواع مصاحبه :
مصاحبه بر دو نوع است : الف) مصاحبه ی تحقیقی ، ب)مصاحبه ی مشاوره ای
مصاحبه ی تحقیقی معمولاً به وسیله ی مصاحبه گر اجرا می شود و مصاحبه های مشاوره ای چون امری تخصصی است صرفاً به وسیله ی مشاور انجام می شود.
مصاحبۀ تحقیقی از نظر هدف به چهار نوع تقسیم می گردد که عبارتنداز :
الف) مصاحبۀ اطلاعاتی
ب ) مصاحبۀ حقیقت یابی
پ ) مصاحبۀ عقیدتی
ت ) مصاحبۀ استخدامی
الف ) مصاحبه اطلاعاتی
اساساً به منظور جمع آورای اطلاعات در مورد مراجع یا عرضه ی اطلاعات به وی صورت می گیرد .
ب) مصاحبۀ حقیقت یابی
جهت تایید یا تکذیب اطلاعات قبلی و یا پاسخ برای نکات نا شناخته و مبهم انجام می شود .
پ ) مصاحبۀ عقیدتی
که قدری مشکلتر است ، هدفش وقوف و به عقاید ، نگرش و ارزشهای فرد نسبت به امور و مسائل مختلف
ت ) مصاحبه استخدامی
به منظور کسب آگاهی از تجارب ، آمادگیها ، توانمنیها ، شخصیت و علایق مراجع در راستای شرایط احزار شغلی خاص انجام می شود .
3- پرسشنامه
پرسشنامه را ساده ترین ، کم هزینه ترین و عملی ترین وسیلۀ گردآوری اطلاعات می دانند به همین دلیل هم هست که محققان به وفور ار پرسشنامه استفاده می کنند و سازمانهای متعددی جامعه نیز به کمک این وسیله قادرند اطلاعات زیادی را کسب نمایند . در علوم تربیتی ، به ویژه در راهنمایی و مشاوره از این ابزار ارزشمند به منظور شناخت دانش آموزان و کمک و یاری به آنان ، استفاده های زیادی به عمل می آید .
پرسشنامه مجموعه ای منظم از سوالات است که به درستی برگزیده شده اند و به منظور سنجش خصوصیات فرد مورد استفاده قرار می گیرد و اگر با دقت تهیه و تنظیم گردداطلاعات ارزشمندی را درمورد رفتار دانش آموزان در اختیار مشاور قرار می دهد .
پرسشنامه شامل پرسشهای در مورد : امور ومسائل خانوادگی ، محیط زندگی ، سلامت جسمانی ، فعالیت های فوق برنامه ، طرح ریزیهای تحصیلی و شغلی ، بهداشتی ، عادات مطالعه و .....
4- مقیاس های درجه بندی رفتار
یکی دیگر از شیوه ای شناخت دانش آموزان مقیاس درجه بندی است . درجه بندی یکی از فنون راهنمایی است که از طریق آن خصوصیات و همچنین رفتار های بارز و قابل مشاهده دانش آموزان در زمینه ی مشخصی ارزیابی می شود .
مقیاس درجه بندی معمولاً برای ارزیابی رفتارها و خصیصه هایی به کار می رود که برای آنها ابزار انداز گیری دقیقی وجود ندارد . همچنین این روش برای بررسی اعتبار سایرروشهای شناخت مورد استفاده قرار می گیرد .
درجه بندی رفتار هم از طریق ارزشیابی به وسیله ی مشاهده گران مهارت یافته صورت می پذیرد . به بیان دیگر یا از معلمان و مشاوران و سایرافراد خواسته می شود تا دانش آموز را در زمینه هایی مانند همکاری با دیگران ، اعتماد به نفس ، جدیت ، انظباط و قدرت رهبری ارزیابی کنند و یا این که از خود دانش آموزان خواسته می شود تا براساس مقیاس درجه بندی به ارزیابی خویش اقدام کنند . نتایج بدست آمده از مقیاس درجه بندی هم در شناخت نقاط قوت و هم نقاط ضعف دانش آموز می تواند مفید واقع شود . و هم در جلسات مشاوره مورد استفاده قرار گیرد . 5- شرح حال نویسی
شرح حال به معنای گزارش کتبی مراجع درباره وقایع زندگی خود در گذشته ، حال و آینده است و یکی از شیوهای مهم شناخت می باشد که علاوه بر ارائه ی اطلاعات لازم ، اهداف ، نگرشها ، ارزشها ، تمایلات ، و احساسات فرد را در زمینه های گوناگون نیز مشخص می سازد .
این روش همواره توسط محققان علوم اجتماعی و مورخان برای کسب اطلاعات در باره سوابق ، نوع روابط و شیوه های زندگی مردم مورد استفاده قرار گرفته است. نوعی از شرح حال نویسی ، علم رجال است که که زمرۀ علوم مورد توجه در جهان اسلام بوده است و به وسیله ی آن ویژگیهای روایان حدیث اعم از احوال ، صداقت و درستی گفتار و کردار آنان مورد توجه قرار می گیرد . همچنین تاریخ فرهنگ و ادبیات اسلامی و ایرانی حاوی شرح حال ادبا ، اندیشمندان ، شعرا ، نویسندگان و هنرمندانی است که هریک در گسترش این فرهنگ عظیم و غنای آن سهم به سزایی داشته اند . شرح حال نویسی امروزه بیشتر در کلینیکهای پزشکی و روانپزشکی مورد توجه قار می گیرد. و روانشناسان ، روانپزشکان و روانکاوی ، به اطلاعات حاصله از این طریق بسیار اهمیت داده و در تنظیم پرونده مراجع به دریافت شرح حال وی نیز اقدام می کنند . در آموزش و پرورش ، به ویژه در برنامه های راهنمایی آموزشگاه ها نیز از این فن استفاده ی زیادی به عمل می آید .و مشاوران با کمک آن با دیدگاههاو مشکلات دانش آموزان آشنا شده و آنان را در زمینه یابی علل مشکلات و چگونگی حل آنها یاری می دهند . برخی نوجوانان وقایع زندگی خود را در دفترچه خاطرات یادداشت می کنند که این امر میتواند مشاوران را در شناخت احساسات ، افکار و حالات روانی و عواطفی آنان یاری دهد.