استرس

استرس
مقدمه
فشارهای عصبی و روانی که به اصطلاح استرس نامیده می‌شود در زندگی روزانه‌ ما به طور فراوان مشاهده می‌گردد. نگرانی افراد نسبت به کار، خانواده، فرزند، دوری اعضای خانواده از یکدیگر و جدائی از آنها، مشکلات اجتماعی، وضع اقتصادی و نیازهای گوناگون، انتظارات و توقعات اداره یا سازمان از کارمندان، پیشرفت تکنولوژی ، نگرانی و بیم از کهنه شدن معلومات و اطلاعات، مشکلات مدیریت و توقعات کارکنان همگی سبب می‌شود که فرد از لحظه بیداری بامداد تا هنگام آرمیدن شامگاه همواره دچار هیجان‌ها، تنش‌ها، نگرانی‌ها، بیم‌ها و امیدهای گوناگونی باشد که گاه با ظرفیت بدنی، عصبی و روانی وی سازگار نیست.
فشار عصبی حاد، نیروی انسانی سازمان را ضایع و فرسوده می‌سازد. بدین ترتیب است که فشار عصبی در سازمان همچون آفتی، نیروها را تحلیل می‌برد و فعالیت‌ها و تلاش‌ها را عقیم می‌سازد. اثرات مخرب استرس بر زندگی فردی و اجتماعی کاملاً مشهود بوده و مدیران و مسئولین یکی از آسیب‌پذیرترین قشرها در برابر استرس هستند. ارتقای «بهداشت روانی محیط کار» به عنوان یکی از مهمترین ابعاد توسعه و بهسازی منابع انسانی بشمار می رود و برای پیشرفت و رشد کشور در همه زمینه‌ها ابتدا باید از نیروی انسانی سالم، متفکر و خلاق استفاده کرد زیرا استفاده از نیروهای سالم جسمی و فکری در ادارات خدماتی، آموزشی و ... در بالا بردن سطح بهره‌وری تأثیر بسزائی دارد.
محیط کار زندان نیز به لحاظ شرایط خاص حاکم برآن قاعدتاً از میزان استرس بالاتری برخوردار است و لازم است که کارکنان و مسئولین زندانها با منابع بوجود آورنده استرس و راهکارهای غلبه بر آن آشنایی کافی داشته باشند تا میزان کارایی و بهره وری در مجموعه آنان بالاتر رود.
مقاله حاضرگامی هر چند کوتاه در این راه است.
تعریف استرس :
به طور کلی تعاریف گوناگونی از فشار عصبی و روانی به مفهوم استرس شده است .
استرس فرسودگی بدنی یا عاطفی است که بر اثر مسائل و مشکلات واقعی یا خیالی پدید می‌آید. همانگونه که یک ساختمان در طول زمان و به واسطه وضع آب و هوا دچار فرسایش می‌شود، ارگانیزم و بدن انسان نیز به واسطه مشکلات فردی، خانوادگی و مسائل کاری دچار فرسودگی می‌گردد.
استرس به مجموعه واکنشهای عمومی انسان نسبت به عوامل ناسازگار و پیش بینی نشده داخلی و خارجی اطلاق گردیده، بدین گونه که هرگاه تعادل داخلی یا خارجی از میان برود، استرس پدیدمی‌آید.
استرس گاه موجب آسیبهای فراوانی به فرد و سازمان می‌شود. فشار روانی در فرد باعث می‌شود که بدن وظایفی را که بطور عادی و به سادگی می‌تواند انجام دهد با دشواری بیشتری به انجام برساند.
به طور مثال استرس در مردان موجب کاهش میل جنسی ، اشکالهای نعوظی،‌ اختلال در باروری ، انزال زودرس، ‌انزال معکوس و در زنان باعث کاهش میل جنسی ، اختلال در ارگاسم ، اختلال یا قطع قاعدگی و بسیاری دیگر بیماری های جسمانی دیگر همچون بیمارهای قلبی ، زخم معده ، اسهال و ... می‌گردد.
در کنار بیماریهای عدیده جسمانی، استرس باعث بروز اختلالات روانی پایدار همچون افسردگی شده که به علت عدم آگاهی از نحوه شروع و طولانی مدت بودن این نوع از اختلالات، به تدریج موجب کاهش کارایی فرد در مجموعه کاری خود می شود.
علل استرس:
ریشه های فشار روانی را می توان به طور کلی در عوامل فردی ومحیطی( خانواده، محیط کار و اجتماع) بررسی کرد .به دلیل اهمیت موضوع مورد بحث، ترجیحاً در این بخش نقش محیط کار و روابط حاکم در محیط کار را در ایجاد استرس بحث می کنیم.
محیط کاری وروابط حاکم بر محیط کار :
یکی از مهمترین عوامل ایجاد استرس و فشار روانی، به نوع ارتباط فرد و همکارانش، رئیس و زیردستانش بستگی دارد. برخی از دانشمندان علوم رفتاری این گونه اظهار کرده‌اند که وجود روابط خوب میان همکاران در یک محیط، عامل اساسی و محور سلامت فرد و سازمان است.
روابط ضعیف میان همکاران با توجه به بی‌اعتمادی، ضعف حمایتی و بی‌علاقگی نسبت به گوش دادن به حرف دیگران و بی‌توجهی به حل و رفع مشکلاتی که برای اعضای اداره یا سازمان پیش می‌آید، تعریف شده است.
اغلب ما یک سوم اوقات شبانه روز خود را در محیط کار می‌گذرانیم. فشارهای کاری تعارض‌ها و نومیدی‌ها مهم‌ترین علل فرسودگی جسمی و عاطفی هستند و بیماری و پیری زودرس نیز از عواقب آن است.
بر پایه این آگاهی‌ها فرضیه‌ای پدید آمده است که استرس یا فشار عصبی و روانی را مایه بیماری می‌داند و با اطمینان می‌توان گفت اگر استرس همیشه چنین نباشد اغلب اوقات پیش درآمد بیماری است.
تجربه روی حیوانات آشکارا نشان داده است هر بار که در معرض استرس قرارمی گیرند داغی ماندنی بر جای می‌گذارند که با آن ذخیره‌های سازگاری چنان صرف می‌شود که دیگر جانشینی آن، امکان پذیر نیست. از آنجا که به طور دایم دوره‌های استرس و استراحت را می‌گذرانیم حتی کم شدن یک دقیقه انرژی سازگاری در هر روز با هم جمع می‌شود و مجموع آن چیزی است که در نهایت آن را پیری و سالخوردگی می‌نامیم.
‎آثار استرس در هنگام کار بسیار گران تمام می‌شود و به صورت کاهش در بهره‌وری و کارآئی و عدم رضایت شغلی نمودار می‌گردد. استرس ممکن است به غیبت از کار، اشتباه، جابجائی و افزایش هزینه‌های درمان بیانجامد.
حتی یک بیماری کوچک استرس‌زا می‌تواند آثار مهمی بر سازمان داشته باشد. آثار منفی بیماری یک مدیر یا کارمند که دچار سردردهای عصبی می‌شود به صورت کاهش کارآئی، هزینه‌های مراجعه به پزشک و درمان و آثار منفی روانی بر همکاران و زیردستان ظاهر می‌شود. یک مدیر دچار استرس می‌تواند همه کارکنان را دچار استرس کند و یک کارمند می‌تواند استرس خود را به دیگران انتقال دهد.