تأثیر رنگ‌ها از دیدگاه قرآن
تأثیر رنگ‌ها از دیدگاه قرآن
رنگ‌ها آنچنان در روح و روان آدمی اثر می‌گذارند که موجب تغییر رفتار وی می‌شوند و این نوع تغییر به تحول در خصوصیات و شخصیت افراد منجر می‌گردد.
انسان و رنگ زیر مجموعه‌ای از نظام کل و جهان می‌باشند، لذا انسان و رنگ و طبیعت دائما در تعامل با هم بوده و در نهایت انسان محصور در چهاردیواری طبیعت را تحت تأثیر کلی و محسوس قرار می‌دهند.
با عدم جایگزینی صحیح رنگ در مکان خاص خود و به‌کارگیری نادرست آن در محیط‌های انسانی، صدمات روحی شدیدی بر انسان وارد خواهد آمد.
یک رنگ بخش میانی مغز را تحریک می‌کند و در نتیجه بر اعصاب و روان انسان اثر می‌گذارد.
دین مبین اسلام به طور ظریفی اثرات حداقل و ضعیف را در نظر دارد و اینکه این اثرات ضعیف چه مثبت و چه منفی، در صورت تکرار، می‌توانند منجر به تأثیر کلی و محسوس گردند. لذا در همین رابطه دستورات خاصی در مورد انتخاب رنگ داده است، که در ادامه خواهد آمد.
تأثیر رنگ زرد:
حالت تحریک کننده ذهنی و هوشی دارد و شدیدا موجب تقویت فکر انسان می‌شود، موجب آرامش و خوشحالی در روحیه انسان می‌شود به طوریکه در قرآن به آن اشاره شده است:
«صفراء فاقع لونها تسر الناظرین» اثر تحریک کنندگی آن بر فشار خون و تنفس کمتر از قرمز است، این رنگ بیشتر اثر تلقینی دارد.
این رنگ، رنگ روحانی، ایده‌آل و فیلسوفی و تحریک کننده فکر و آرام کننده برخی حالات عصبی می‌باشد.
در آیات قرآن 5 مورد از رنگ زرد استفاده شده که یک مورد آن اشاره به تأثیر شادی‌بخش رنگ زرد دارد: «انها بقره صفراء لونها تسر الناظرین» (سوره بقره آیه 69)
تأثیر رنگ قرمز:
نبض را سریع می‌کند، فشار خون را بالا می‌برد، تنفس را افزایش می‌دهد، خاصیت اشتها آوری دارد، نیروبخش، محرک، تسکین دهنده برخی بیماری‌های پوستی، در کوتاه مدت روان شخص را تحریک می‌کند؛ رنگ قرمز می‌تواند زمینه‌ساز و یا محرک شهوت و آشفتگی در انسان باشد.
توجه به این نکته در استفاده از رنگ قرمز در طراحی‌ها ضروریست که: رنگ قرمز برای مدت کوتاهی برای انسان خوشایند است ولی پس از مدتی آزاردهنده شده و باعث اذیت روانی و ایجاد خستگی می‌شود.
تأثیر رنگ آبی:
این رنگ موجب افزایش فعالیت‌های حیاتی سلول‌ها می‌گردد، انسان در مواجهه با این رنگ احساس آرامش مطبوعی می‌کند، تأکید به نگاه کردن به آب و آسمان در اسلام، مؤید این امر است. تماس مداوم با این رنگ حتی در سطح وسیع ایجاد خستگی یا اثر سوء ندارد، لذا می‌تواند در محیط کار و زندگی مورد استفاده قرار گیرد، حرارت اضافی بدن را کاهش می‌دهد، آرام کننده و طراوت بخش سیستم اعصاب است، این رنگ درهای رحم و شفقت و فهم را باز می کند.
تأثیر رنگ سبز:
برای محیط کار و زندگی بسیار مناسب است. و اثر مفرح و ملایمی دارد که تماس مداوم با آن اشکالی ایجاد نمی‌کند.
در آیات قرآن زیباترین رنگی که معرفی شده، رنگ سبز است که بساط بهشتیان و جامه‌های حریر و ابریشم آن‌ها به رنگ سبز می‌باشد.
«و یلبسون ثیاباً خضراً من سندسٍ و استبرق» ( و جامه‌هایی سبز از پرنیان نازک و حریر ستبر می‌پوشند.) (کهف، آیه 31)
«متکئین علی رَفرَفٍ خضر و عبقری حسان» (بر بالش سبز و فرش نیکو تکیه زده‌اند) (الرحمن، آیه 76)
«عالیهم ثیابُ سندسٍ خضر و استبرق» (بهشتیان را جامه‌های ابریشمی سبز و دیبای ستبر در بر است) (انسان، آیه 21)
علاوه بر اینکه بساط بهشتیان در قرآن به رنگ سبز توصیف شده، آیات دیگر که اشاره به روییدن گیاهان در سطح زمین دارد، دلالت بر تأثیر مفرح و ملایم رنگ سبز می‌نماید.
تأثیر رنگ سفید:
رنگی ملیح و براق، گریزاننده میکروب‌ها و علامت پاکی است. لباس سفید باعث می‌شود انسان آنگونه که هست جلوه‌گر شود و از طرفی نوعی اثر دلگشا و روحانی دارد.
در اسلام استفاده از رنگ سفید در لباس فراوان توصیه شده است.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند:
«البسوا البیاضَ فانّه الطّیب و اَطهر و اَکفِنوا فیه موتاکُم»
«جامه سفید بپوشید که آن نیکوترین و پاکیزه‌ترین رنگ هاست و مردگان خود را در آن کفن کنید»
در قرآن کریم آنجا که سخن از بهشتیان و بندگان جاوید، رحمت الهی، باده‌های لذیذ بهشتی و از معجزه موسی است، از رنگ سفید استفاده شده است.
«یوم تبیّض وجوه تسوّد وُجوه» (روزی که چهره‌هایی سپید و چهره‌هایی سیاه گردد) (آل عمران، آیه 10)
بیضاء لذّه للشّاربین» (باده‌ای سخت سپید که نوشندگان را لذتی خاص می‌دهد) (صافات، آیه 46)
«وَاضمُم یَدَکَ الی جَناحِک تخرج بیضاء من غَیر سُوء» (دست خود را به پهلویت ببر، دستت سپید بی‌گزند بر می‌آید) (طه، آیه 22)گاهی اوقات استفاده از رنگ سفید در پیش‌زمینه طرح و استفاده از یک رنگ دیگر در وسط طرح، تأثیر بسیار زیادی در بیننده می‌گذارد.
تأثیر رنگ سیاه:
برخلاف رنگ‌سفید، سیاه، رنگی بی‌تحرک و ساکت و ساکن و غیر متحرک است و ضمن عدم ایجاد هر گونه تحریک روانی و جسمانی باعث کاهش سایر فعالیت‌ها می‌گردد و سستی و کندی را حاصل می‌شود، تسخیرکننده و متأثر کننده است، لذا توصیه شده که از پوشیدن لباس سیاه مگر در مواقع لزوم خودداری شود.
حضرت علی (ع) می‌فرمایند:
«لا یَلبِسُوا السّواد فانّه لِباسُ فِرعون» (لباس سیاه نپوشید که آن، لباس فرعون است)
در قرآن نیز چهره‌های زشت و کریه و جهنمی به رنگ سیاه توصیف شده است:
«یوم القیامه تری الذینَ کذّبوا علی الله وجوههم مسوّده» (روز قیامت کسانی را که بر خدا دروغ بسته‌اند، سیاه می‌بینی) (زمر، آیه 60)
تأثیر رنگ خاکستری:
خاکستری، رنگی‌ست آزاد از هرگونه محرک یا گرایش درونی، نه اضطراب آفرین است و نه آرام بخش.
این رنگ موجب می‌گردد که چشم و اعصاب دچار خستگی و ملامت نگردد، زیرا اعصاب چشم نه اجباری دارند که مانند موجهه با سفیدی، با شدت آن مقابله کنند و نه مجبورند که مانند مواجهه با سیاهی فشاری را متحمل شوند.
اولدهرینگ، فیزیولوژیست مشهور چنین گفته است:
«چشم و اعصاب همیشه تمایل بیشتری به رنگ خاکستری دارند و موقعی که این رنگ وجود نداشته باشد، فقدانش ناراحتی ایجاد می‌کند، زیرا آرامشی که در اثر رنگ خاکستری به وجود می‌آید از بین می‌رود. اثر آرام‌بخشی را که در اثر رنگ‌های هارمونی روی اعصاب انسان می‌گذارد همان اثر را رنگ خاکستری نیز دارد. اثرات روانی رنگ خاکستری باعث شده است که از دید روانشناس رنگ‌های اصلی شامل زرد، آبی، قرمز، سبز به اضافه دو رنگ خنثی یعنی سفید و سیاه باشند. در حالی که رنگ های اصلی از نظر نقاش زرد، قرمز، آبی و از نظر فیزیکدان قرمز، آبی و سبز است.»
رنگ‌های آبی، سبز و خاکستری تعدیل کننده نیازهای روحی و روانی انسان بوده در نهایت تأمین‌کننده سلامت چشم و تعادل جسم و روح انسان است، لذا پروردگار یکتا در خلقت طبیعت، حکمتی داشته است که بیشترین رنگ در طبیعت را سه رنگ سبز و آبی و خاکستری قرار داده است و دعوت به سیر در روی زمین علاوه بر جنبه تنبّه و توجه به آیات الهی تأثیر آرام‌بخش و حفظ تعادل روحی و عصبی در انسان است در نتیجه تماس با طبیعت که در آن انسان یا با رنگ مفرّح و نشاط آور سبز و یا با رنگ آرام‌بخش آبی و یا رنگ متعادل و بی‌تفاوت خاکستری سروکار دارد به طور طبیعی تحریک می‌شود و کسل و ملول و خسته نمی‌گردد.
امیدوارم توانسته باشم تأثیر رنگ‌ها بر روی بیننده طرح شما را از دیدگاه قرآن و اسلام، به خوبی شرح داده باشم. و شما در کارهایتان، با استفاده از این نکات الهی، طرح‌های موفقی داشته باشید.
منابع: قرآن و مجله قرآنی بشارت شماره 45
